Het vierde kabinet van premier Mark Rutte (VVD) is vrijdagavond 7 juli gevallen over onenigheid over het asielbeleid. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie werden het niet eens over maatregelen om de instroom van asielzoekers te beperken. Rond 20.15 uur werd dat bekend nadat het kabinet al sinds donderdagavond crisisoverleg voerde.
Vrijdagavond deden diverse ministers op het ministerie van Algemene Zaken een uiterste poging om een compromis te bereiken. Rond 20.15 uur meldde de NOS dat dit niet was gelukt. Op tafel lag volgens persbureau ANP een laatste compromisvoorstel van VVD-staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) voor een zogeheten stopknop. Op het moment dat het te druk is in de asielketen, zoals vorig jaar toen er mensen buiten sliepen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel, zou het recht op gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen tijdelijk moeten worden opgeschort.
Eis Rutte over beperking ‘nareizigers’ onacceptabel voor ChristenUnie
Donderdag stelde premier Rutte de eis om het aantal ‘nareizigers’ van oorlogsvluchtelingen te limiteren tot tweehonderd per maand. Dat was onbespreekbaar voor de ChristenUnie, omdat het in strijd is met ‘mijn principes’, zoals de nieuwe partijleider Mirjam Bikker het formuleerde. ‘Wij zijn een gezinspartij. Dit kun je ons niet vragen.’
Om 21.30 uur begon een extra ministerraad. Rutte zei na afloop dat hij het ontslag van zijn kabinet zal aanbieden bij de Koning. Er komt geen lijmpoging. Het kabinet zal demissionair doorgaan tot de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen.
Reacties coalitiepartijen
Premier Mark Rutte (VVD) gaf vrijdagavond rond 22.30 uur een persconferentie. Hij meldde dat hij het ontslag van het hele kabinet aan de Koning zal aanbieden. Hij noemt het ‘jammer dat we door deze scheiding het werk niet hebben kunnen afmaken.’ De val van het kabinet is volgens hem ‘zeer betreurenswaardig’. Of hij door wil als VVD-leider weet hij nog niet definitief zeker, maar hij zei daarvoor wel ‘de energie en ideeën’ te hebben. Op de vraag of hij de situatie zichzelf aanrekent, reageerde hij ontkennend. Gevraagd of het dan vooral de ChristenUnie is die niet meer verder wilde in deze coalitie, stelde hij dat het ‘niet één partij’ is die de stekker uit het kabinet heeft getrokken.
Mirjam Bikker, fractievoorzitter van de ChristenUnie, laat in een eerder opgenomen filmpje aan haar partijleden weten oog te willen hebben voor ‘dorpen en wijken’ waar ‘te snel en te veel nieuwkomers zijn’. Ze stelt ook dat kinderen bij hun ouders moeten kunnen opgroeien en dat daarin wat ChristenUnie betreft een rode lijn is overschreden. Daarom heeft de partij ‘besloten om de deelname aan dit kabinet te beëindigen’.
D66-leider Sigrid Kaag reageert dat de onderhandelingen stevig waren. ‘Helaas zijn de verschillen onoverbrugbaar gebleken’, wat volgens haar ‘betreurenswaardig’ is. ‘Gezien de uitdagingen van deze tijd, een oorlog op ons continent, is niemand gebaat bij stilstand door een politieke crisis.’
Pieter Heerma, fractievoorzitter van het CDA, vindt dat premier Rutte ‘onverantwoord hard, bijna roekeloos’ is geweest. Ook hij vindt de val van het kabinet ‘heel slecht voor Nederland’.
Reacties oppositiepartijen
Oppositiepartijen reageren verheugd op de val van het kabinet-Rutte IV. ‘Hoe keek u toen het kabinet viel?’ twittert BBB-voorvrouw Caroline van der Plas, met een foto waarop zij glimlacht.
‘Adieu Rutte, Kaag en de rest!’ schrijft PVV-leider Geert Wilders. Hij heeft naar eigen zeggen een Kamerdebat aangevraagd voor maandag of uiterlijk dinsdag. ‘Snel verkiezingen nu.’
Volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver heeft ‘het politieke eigenbelang hoogtij gevierd’ bij het kabinet, dat ‘niet in staat is geweest om echt te doen wat nodig is voor Nederland’. Rutte IV heeft ‘niets voor elkaar gekregen’, zegt Klaver.
Attje Kuiken (PvdA) spreekt op Twitter van een ‘slechte spelshow’ die een einde maakt aan tweeënhalf jaar ‘ruzie en diepe verdeeldheid’.
‘Goed nieuws voor Nederland! Eindelijk stapt Rutte op. Er zijn meer problemen gecreëerd dan opgelost,’ voegt Lilian Marijnissen (SP) daaraan toe.
Pieter Omtzigt ziet de val van het kabinet als ‘een mooie kans voor een nieuwe start’ voor Nederland. ‘Het kabinet was allang stuurloos omdat het er niet in slaagde belangrijke vraagstukken op te lossen. Van een nieuwe bestuurscultuur kwam helemaal niets terecht, waardoor vele zoals de volkshuisvesting, bestaanszekerheid en de manier waarop wij onze voedselvoorziening vormgeven, vastliepen. Een frisse start is nodig om met draagvlak in de samenleving deze problemen echt op te lossen.’
Fractievoorzitter Laurens Dassen van Volt: ‘Terwijl de aarde opwarmt, ongelijkheid toeneemt en de oorlog voortduurt, leggen onze leiders het land stil vanwege cynische partijpolitiek om een zogenaamde “migratiecrisis” van eigen maak. Nederland verdient nieuwe politiek – politiek die crisissen oplost, niet veroorzaakt.’
Partij voor de Dieren-leider Esther Ouwehand hoopt op ‘het definitieve einde van het tijdperk-Rutte’. ‘Ongekend dat de premier een nieuwe crisis creëerde in een poging om zijn eigen hachje te redden.’
Joost Eerdmans (JA21): ‘Dit ging zo niet langer. JA21 is klaar voor nieuwe verkiezingen! Wij gaan nu met een realistisch plan asiel op de rails krijgen.’
Wybren van Haga van BVNL schrijft: ‘Eindelijk!’ Hij kijkt uit naar nieuwe verkiezingen waar hij met zijn nieuwe partij BVNL aan wil deelnemen.
SGP-leider en nestor van de Tweede Kamer Kees van der Staaij vindt het vooral jammer dat lopende dossiers vertraging oplopen: ‘Toen een paar maanden geleden het regeerakkoord ter discussie stond, werd zichtbaar dat het cement van deze coalitie-tegen-wil-en-dank ging brokkelen. Dat probleem werd niet kleiner, eerder breder. Veel urgente opgaven blijven nu liggen, en dat is triest.’
Een soortgelijke reactie komt van eenpitter Liane den Haan: ‘Te triest voor woorden. Slecht voor Nederland. De komende tijd ligt alles weer stil omdat het kabinet demissionair is. Ik hou mijn hart vast voor wat komen gaat.’
Farid Azarkan (DENK) noemt de val van het kabinet in een filmpje op Twitter juist ‘goed nieuws’. Wel noemt hij de aanleiding ‘triest’. ‘Dit kabinet wilde niet dat jonge kinderen met hun familie samen omdat ze op de vlucht zijn voor oorlog en geweld.’
Sylvana Simons (BIJ1) reageert met een oproep aan de kiezer: ‘Zullen we nu dan eindelijk afrekenen met het vernietigende beleid van Rutte’s rechts? Zullen we dan eindelijk massaal stemmen voor gelijkwaardigheid, rechtvaardigheid en solidariteit voor mens, dier en planeet?’
Ook Thierry Baudet (FVD) vindt het tijd voor een radicale koerswijziging: ‘ Stoppen met de massa-immigratie, het bizarre klimaatbeleid en de soevereiniteitsoverdacht naar de EU.’
