Het zal velen niet zijn ontgaan: er is een grote wisseling van de wacht aanstaande in Den Haag. Partijleiders, bewindslieden en Tweede Kamerleden verlaten en masse de politiek. Maar hoe uitzonderlijk is deze exodus eigenlijk?
Grote politieke uittocht
Van de zeventien partijen die in de Tweede Kamer zitten, hebben er tien een nieuwe lijsttrekker. Het langstzittend Kamerlid en voormalig SGP-leider Kees van der Staaij is een van hen. Maar ook Sylvana Simons, nog maar sinds 2021 Kamerlid en fractievoorzitter, verlaat de politieke arena.
Tegelijk zeggen minstens negen bewindslieden de politiek vaarwel. Het voornaamste – en wellicht verrassendste – ‘adieu’ kwam van VVD-leider Mark Rutte. Na dertien jaar premierschap houdt hij de politiek voor gezien. Ook andere kopstukken zoals Sigrid Kaag (D66), Hugo de Jonge (CDA) en Carola Schouten (ChristenUnie) keren niet terug.
-
Bekijk de vertrekkende bewindspersonenMark Rutte (VVD)
Mark Harbers (VVD)
Sigrid Kaag (D66)
Hanke Bruins Slot (CDA)
Marnix van Rij (CDA)
Wopke Hoekstra (CDA)
Hugo de Jonge (CDA)
Carola Schouten (CU)
Maarten van Ooijen (CU)
Veel Kamerleden vertrekken
Onder de Kamerleden is de kaalslag nog veel groter. Sinds de installatie van de Tweede Kamer op 31 maart 2021 zijn er tussentijds al enkele parlementariërs van het strijdtoneel verdwenen. Bij de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen zijn veertig Kamerleden niet herkiesbaar.
Bij de twee grootste partijen van de stembusgang in 2021, de VVD en D66, zijn er respectievelijk tien en acht Kamerleden niet herkiesbaar. De PVV, derde in 2021, ziet maar vier zittende Kamerleden niet terug op de lijst. DENK, SGP en SP hebben elk twee Kamerleden die niet op de lijst staan. De leden van vier eenmansfracties – BIJ1, Fractie-Den Haan, Lid Ephraim en Lid Gündoğan – komen niet terug.
-
Vertrekkende KamerledenSylvana Simons (BIJ1)
Mustafa Amhaouch (CDA)
Pieter Heerma (CDA)
René Peters (CDA)
Lucille Werner (CDA)
Vera Bergkamp (D66)
Raoul Boucke (D66)
Romke de Jong (D66)
Jeanet van der Laan (D66)
Rens Raemakers (D66)
Sjoerd Sjoerdsma (D66)
Steven van Weyenberg (D66)
Jorien Wuite (D66)
Farid Azarkan (DENK)
Tunahan Kuzu (DENK)
Liane den Haan (Fractie-Den Haan)
Corinne Ellemeet (GL-PvdA)
Attje Kuiken (GL-PvdA)
Henk Nijboer (GL-PvdA)
Olaf Ephraim (Lid Ephraim)
Nilüfer Gündoğan (Lid Gündoğan)
Eva van Esch (PvdD)
Harm Beertema (PVV)
Sietse Fritsma (PVV)
Machiel de Graaf (PVV)
Danai van Weerdenburg (PVV)
Roelof Bisschop (SGP)
Kees van der Staaij (SGP)
Mahir Alkaya (SP)
Peter Kwint (SP)
Zohair El Yassini (VVD)
Martijn Grevink (VVD)
Rudmer Heerema (VVD)
Daniel Koerhuis (VVD)
Jan Klink (VVD)
Fahid Minhas (VVD)
Bart Smals (VVD)
Mark Strolenberg (VVD)
Hatte van der Woude (VVD)
Jeroen van Wijngaarden (VVD)
Verder zijn er ook nog vier Kamerleden die wel verkiesbaar zijn, maar al hebben aangegeven niet terug te keren. Dit zijn Hans Smolders (BVNL), Joba van den Berg (CDA), Simone Kerseboom (FVD) en Kauthar Bouchallikht (GroenLinks-PvdA). Daarmee staat het aantal niet-terugkerende Kamerleden bij het CDA op vijf, bij GroenLinks-PvdA is dat aantal vier.
-
Op de kandidatenlijst, maar aangekondigd niet terug te komenHans Smolders (BVNL)
Joba van den Berg (CDA)
Simone Kerseboom (FVD)
Kauthar Bouchallikht (GroenLinks-PvdA)
Op de hoogte blijven van de laatste verhalen, achtergronden en opinies van de redactie van EW?
Meld u dan nu aan voor onze nieuwsbrieven.
Duidelijke meerderheid kandidatenlijsten is nieuw
Ook in algemene zin is de uittocht op de kieslijsten groot. Van de partijen die in alle twintig kieskringen op het stembiljet staan, zijn er in totaal 793 kandidaten verkiesbaar. Van hen stonden 486 niet op de kandidatenlijst bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Dat betekent dat 61 procent van de kandidaten nieuw is.
Enkele kandidaten stonden bij de vorige verkiezingen op de lijst van een andere partij. Zo zijn Kamerleden Derk Jan Eppink (JA21), Nicki Pouw-Verweij (JA21) en Lilian Helder (PVV) alle drie overgestapt naar BBB. Ook veel kandidaten van BVNL (voorheen Groep-Van Haga), van wie er veel afkomstig zijn van Forum voor Democratie, en Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt stonden eerder op andere lijsten. Beide partijen doen voor het eerst mee.
Lees verder onder grafiek
Percentage nieuwe kandidaten per lijst
De lijsten tonen grote verschillen wat betreft het percentage nieuwe kandidaten. Bij DENK (89 procent), BBB (88 procent) en Splinter (87 procent) had de grootste wisseling van de wacht plaats. Bij dertien van de achttien geanalyseerde partijen is meer dan de helft van de kandidaten op de kieslijst nieuw.
Alleen GroenLinks-PvdA (52 procent), CDA (57 procent), PVV (58 procent), Piratenpartij-De Groenen (59 procent) en SGP (61 procent) hebben het merendeel aan kandidaten van de lijst van de vorige Tweede Kamerverkiezingen behouden.
Hoe historisch is de exodus van Kamerleden?
Op het eerste gezicht lijkt het aantal vertrekkende Kamerleden van dit jaar niet uitzonderlijk hoog. Zowel in 2006, 2017 als in 2021 waren er meer Kamerleden niet herkiesbaar. In de overige vier verkiezingen sinds de eeuwwisseling waren dat er minder. Toch zijn de huidige cijfers uitzonderlijk hoog om enkele redenen.
Lees verder onder grafiek
Aantal Kamerleden niet herkiesbaar
Als de vier Kamerleden die hebben aangegeven niet terug te komen, worden meegerekend, komt het aantal niet-terugkerende Kamerleden (44) al bijna op het niveau van 2021, toen 45 Kamerleden aangaven niet terug te keren. Een belangrijke reden om de uitzonderlijkheid van de huidige exodus aan te tonen, is de zittingstermijn van de Kamerperiode.
Van Omtzigt tot Bouchallikht: met voorkeurstemmen de Kamer in
De huidige Kamerleden zijn op z’n vroegst op 31 maart 2021 aangetreden in de huidige zittingstermijn. Dat is iets meer dan tweeënhalf jaar geleden. De andere keren dat het aantal niet-herkiesbare Kamerleden boven de veertig uitkwam, was nadat de zittingstermijn voor een groter – of volledig – deel was uitgezeten.
Veel hangt af van hoe er op 22 november wordt gestemd
Niet alle zittende Kamerleden op het stembiljet zullen ook daadwerkelijk worden herkozen. Een aantal zittende Kamerleden werd op onverkiesbare plaatsen van de lijst gezet, terwijl anderen door tegenvallende resultaten hun Kamerlidmaatschap niet verlengd zullen zien.
Lees verder onder grafiek
Aantal Kamerleden wel verkiesbaar, maar niet herkozen
Bij de vorige verkiezingen in 2021 werden 23 herkiesbare Kamerleden niet verkozen. Sinds 2002 schommelde dat aantal tussen de 17 en 45. Met 26 partijen op het stembiljet is er genoeg keuze om Kamerleden wel of niet te herkiezen. Op basis van de peilingen kunnen er grote verschuivingen plaatshebben. Zo is er minder continuïteit in de Tweede Kamer. Hoeveel minder, beslist de kiezer. En die heeft altijd gelijk.
