Het is definitief: de PvdA heeft de arbeider verloren als kiezer, blijkt uit het Nationaal Kiezersonderzoek. De kiezer associeert de combinatie GroenLinks-PvdA, die 22 november 2023 met 25 zetels tweede partij van het land werd, met klimaat en niet met migratie.
De nieuwe combi scoorde niet slecht met acht zetels meer dan toen beide partijen in 2021 apart deelnamen aan de Tweede Kamerverkiezingen.
Maar het doel de grootste te worden, werd niet gehaald en de verslagenheid over de winst van de PVV was zo groot dat lijsttrekker Frans Timmermans op de uitslagenavond opriep ‘elkaar even vast te houden’ en met stemverheffing zei: ‘We laten in Nederland niemand los.’
Volgens het kiezersonderzoek slaagden GroenLinks en PvdA er goed in om hun eigen achterban te mobiliseren voor hun lijstcombinatie. De PvdA mobiliseerde in 2021 zo’n 70 procent van de achterban, GroenLinks zelfs driekwart.
Verder was GroenLinks-PvdA populair bij kiezers die in 2021 D66 stemden. Die partij verloor bijna een derde van haar kiezers aan de linkse combi.
Ook een groot aantal kiezers die in 2021 Partij voor de Dieren, VOLT en mindere mate de SP stemden, deed dat. Zo verloor de Partij voor de Dieren een vijfde van haar kiezers uit 2021 aan GroenLinks-PvdA. Ook ChristenUnie-kiezers trokken ten dele naar links.
Werkgelegenheid – klassiek thema van de PvdA – speelde tijdens de campagne van 2023 geen rol van betekenis, wonen en klimaat wel.
Armoede, wonen, zorg en bestaanszekerheid associeert de kiezer ook met de partij, maar zij moet daarbij de SP (armoede en zorg), VVD (wonen) en NSC (bestaanszekerheid) voor zich laten.
Kiezers reageerden verdeeld op Timmermans, net zoals bij Geert Wilders
De gemiddelde sympathie voor lijsttrekker Frans Timmermans was volgens de onderzoekers relatief laag. Kiezers reageerden nogal verdeeld op hem, net zoals dat bij Geert Wilders het geval is. Bij de eigen kiezers is Timmermans relatief populair: onder de GroenLinks-PvdA-kiezers scoort hij gemiddeld zo’n 7 op 10; bij de andere kiezers rond de 4 op 10.
Belangrijke redenen om op de linkse combi te stemmen bleken de inhoudelijk linkse thema’s en een strategische stem tegen de PVV en in mindere mate tegen de VVD.
Inhoudelijk was links favoriet wegens thema’s als klimaat, sociaal & groen en solidariteit. Een forse groep GroenLinks-PvdA-kiezers zei expliciet strategisch of tactisch te hebben gestemd tegen PVV en VVD. Die laatste partij werd door deze kiezers gezien als onbetrouwbaar omdat ze PVV-beleid mogelijk zou kunnen maken en dat wilden ze voorkomen.
GroenLinks-PvdA voor veel linkse kiezers enige relevante partij
Nogal wat linkse kiezers lieten zich leiden door de Stemwijzer. Ze zagen GroenLinks-PvdA als enige relevante ‘linkse partij’. Een kleiner aantal kiezers verkoos GroenLinks-PvdA omwille van Frans Timmermans: ‘ervaren politicus en bestuurder’.
Historisch gezien is de PvdA de ‘arbeiderspartij’. De naam spreekt boekdelen. In 2010 was de PvdA voor het eerst niet meer de partij die het meest de arbeider wist te trekken.
In 2023 blijkt dat Nederlanders die zich rekenen tot de arbeidersklasse vaker radicaal rechts dan links kozen. Veruit de grootste groep stemmers op de linkse combi identificeert zich niet als arbeider of behorend tot die klasse.
Klimaat heeft bij deze kiezer prioriteit. Gevolgd door armoede bestrijden en meer woningen bouwen. Criminaliteit aanpakken en een strenger migratiebeleid zijn voor het linkse electoraat veel minder een prioriteit dan voor andere kiezers.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
