Jan Slagter: ‘Dat woke: ik erger me soms kapot. We zijn overgevoelig’

Het gesprek loopt al op zijn eind als Jan Slagter iets wil rechtzetten. Laat vooral niet het beeld ontstaan dat hij een verbitterde man is. De directeur van Omroep MAX is niet wrokkig of chagrijnig. Eerder goedgehumeurd, tevreden met hoe het gaat bij de grootste omroep van Nederland, die voelt als een familie.

In de voorafgaande anderhalf uur heeft Slagter vanuit zijn leunstoel niettemin tal van Hilversumse en Haagse notabelen door de mangel gehaald. ‘Ik heb frustraties, ja, maar tegenover je zit niet een gefrustreerd man. Ik kan ook enorm genieten.’

Bijvoorbeeld in de auto, op weg naar huis, na een hectische mediadag. ‘Vanavond zet ik Bach op, denk ik. Orgelwerk. Dat zijn van die mijmermomenten, je maakt zo veel mee op zo’n dag.’

Genieten kan hij ook wanneer een van zijn programma’s ‘scoort als een tierelier’, zoals de nieuwe dramaserie Zussen. Of wanneer Café MAX in Zoetermeer vol zit. Die lunchroom initieerde Jan Slagter een paar jaar geleden, in de hoop dat ouderen er de aanspraak vinden die ze elders missen.

‘We maken geen winst met dat café, maar het werkt wel. We hebben praatgroepjes, een nabestaandencafé, er is een seniorencoach. Zit iemand alleen, dan geeft het personeel extra aandacht. Mensen zeggen: vroeger dronk ik thuis alleen koffie, nu ontmoet ik hier elke ochtend Nel.’

Af en toe draait hij zelf een dienst. ‘Er schijnen mensen speciaal voor mij te komen. Sommigen denken dat ik Max heet.’

Eenzamen

De geboren Hagenaar had al een heel leven buiten de media achter de rug vóór de dag in 2002 dat hij zijn opwachting maakte op het Media Park. Als achttienjarige sloot hij zich aan bij de Jesus People, een evangelische commune die hem een aantal jaren later de rug toekeerde, toen hij scheidde van zijn eerste vrouw.

Hoewel hij het geloof lang en breed heeft verlaten, beïnvloedt zijn gereformeerde opvoeding nog altijd zijn denken, zo blijkt uit de podcast die hij met mede-kerkverlater Cisca Dresselhuys maakt.

Eveneens op Slagters cv staan betrekkingen als makelaar, verzekeringsman, manager van zangduo Elly & Rikkert en uitbater van Vlaamse snookerpaleizen. Rond de eeuwwisseling constateerde hij dat het publieke bestel iedereen vertegenwoordigde, behalve de ouderen.

Voor die groep springt hij in de bres, vooral voor de eenzamen. Een dame, zo vertelt Jan Slagter, vertrouwde hem eens toe dat ze altijd hoopt als laatste aan de beurt te zijn bij de slager, omdat die dan tijd heeft voor een praatje, vaak haar eerste contact van de dag. ‘Als je die verhalen hoort… dat kun je je toch niet voorstellen?’

Goed gebakje

De omroep die de oud-ondernemer oprichtte, is nu de grootste van Nederland. ‘We hebben 430.000 leden, maken het grootste weekblad van Nederland, hebben vijftien à twintig ledendagen per jaar, waarbij de theaters vol zitten.’

Waarom lopen overal leden weg en stromen ze bij MAX toe? ‘Andere omroepen denken: ach, die leden blijven wel, we hoeven niks voor ze te doen. Maar je moet wat organiseren. Als je lid bent van een ruitervereniging, hoop je toch af en toe een paard te treffen waarop je mag rijden?

‘Maar let op, je moet het met aandacht doen. Het gebakje op de MAX-ledendag moet een goed gebakje zijn, geen oude gevulde koek.’

Als baas van een omvangrijke ledenomroep is Slagter een factor om rekening mee te houden – in Hilversum en in Den Haag.

Daarvan is hij zich bewust en hij wordt bijvoorbeeld ook niet moe zich op te werpen als fel tegenstander van het pensioenakkoord. ‘Enkele partijen in de Tweede Kamer verzetten zich gelukkig ook – Omtzigt, de SP, PVV. Maar dan is er laatst een pensioendebat en dan is de PVV, die zo’n grote mond had, weer afwezig!’

Mogelijk is het een echo van zijn gereformeerde jeugd dat Slagter het als plicht ziet om onrecht en onkunde te bestrijden. ‘In het Oude Testament had je een profeet, Hosea geloof ik, die zei: “Mijn volk gaat te gronde door het gebrek aan kennis.” Zo is het. Ik hoor Mona Keijzer van BBB roepen dat de publieke omroep 1,2 miljard kost. Pure desinformatie. Dan app ik haar: was het maar waar!’

‘We hellen niet naar links’

Hij gaat rechtop zitten en rekent voor. ‘Om te beginnen is het zo’n 940 miljoen euro, geen 1,2 miljard. Daarvan gaat 200 naar de NOS en de NTR, en de NPO-organisatie kost 130 miljoen.

‘Dan hou je voor de omroepverenigingen zo’n 600 miljoen over. En eigenlijk is het ministerie 800 miljoen euro kwijt aan de landelijke publieke omroep, omdat de STER-opbrengsten 140 miljoen zijn. Dus die 1,2 miljard is gewoon framing, en daar kan ik niet tegen.

‘Nederland heeft per inwoner een van de goedkoopste publieke omroepen van Europa. En we hellen ook niet naar links, wat je vaak hoort. We hebben toch Ongehoord Nederland, WNL, AVROTROS?’

Hoewel Omroep MAX geen uitgesproken ideologisch profiel heeft, moedigt Jan Slagter collega-omroepen aan dat wel na te streven. Zeilen op de wind van vandaag, noemt hij dat. Scherp blijven. En: weet wanneer je missie erop zit, anders wordt Hilversum een rusthuis met voordeur maar zonder achterdeur.

‘Ik heb moeite met de koers van de KRO-NCRV. Opgericht door respectievelijk een pater en een dominee, en nu hebben ze een reclamebureau nodig om hun missie te bepalen. Dan krijg je een slogan als: “Morgen liever, morgen eerlijker.” Als student kwam ik in Café Nova in Den Haag. Daar hing een bordje: Morgen is de koffie gratis. Je begrijpt, die gratis koffie heb ik nooit gehad.’

Gedoe

Wat hem ook allerminst beviel, waren de pogingen van NPO-bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang om Ongehoord Nederland (ON) uit het bestel te verwijderen, onder meer wegens overtreding van de journalistieke regels.

Gelukkig, zegt Slagter, ging oud-staatssecretaris Gunay Uslu (D66) daar niet in mee.

‘Dat gedoe heeft tonnen aan advocaten gekost. Als ON de wet overtreedt, wat ze niet hebben gedaan, is het aan de rechter of aan het Commissariaat van de Media om in te grijpen. Het moet niet zo zijn dat de raad van bestuur van de NPO zo’n omroep eruit smijt als het geluid ze niet bevalt.’

Want dat was wat er volgens Slagter speelde. ‘Leeflang mag haar VVD-lidmaatschap hebben opgezegd, ze blijft gewoon een VVD’er.’

De man die in 2014 werd verkozen tot Omroepman van het Jaar voelt zich niet geremd in zijn commentaar op de NPO. ‘Ik zit hier niet om vrienden te maken. Dan ga ik wel naar Café MAX. Toen ik binnenkwam in Hilversum, zagen ze me hier als de man die het geld en de zendtijd kwam weghalen bij de rest. Ik kreeg niet eens een hand van de bestuurders.’

Inmiddels maakt Omroep MAX tal van goed bekeken programma’s als Heel Holland bakt, We zijn er bijna en Bed & Breakfast. Uitgangspunt is dat de producties ouderen niet afschrikken: dus geen snelle montages, geen flitsende lichten, geen gevloek. Geen afzeik-tv, maar met erbarmen gemaakte feelgoodshows.

Grensoverschrijdend gedrag

Een buitenstaander is Slagter door al dat succes onmogelijk nog te noemen, al zijn er steeds vaker momenten waarop hij ongemak voelt bij de sfeer op het Media Park.

Neem de gang van zaken rond het rapport van de commissie-Van Rijn, over grensoverschrijdend gedrag bij de omroepen. Met een grijns: ‘Heel wat mensen zaten gretig te bladeren: staat die Slagter erin? Niks hoor, wij hebben er niets mee van doen. Vorig jaar: nul klachten bij de vertrouwenscommissie.

‘Ik vond het trouwens heel raar dat ik niet werd gehoord door die commissie, ik ben nota bene directeur van een omroep. Dus ik heb mezelf aangemeld. Vonden ze vreemd.

‘Ja, natuurlijk, de misstanden zijn een zwarte bladzijde, maar het verhaal heeft ook een andere kant. Er is geen echte hoor en wederhoor, dat is niet eerlijk. Ik heb Martin van Rijn hoog zitten, maar het onderzoek was onzorgvuldig. Dat zei ik meteen, waarop mevrouw Mariëtte Hamer, de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag, direct een wee kreeg.’

Schildpadden

Wat staat hem precies het meeste tegen in het huidige klimaat? ‘Ik wil niets bagatelliseren, maar we zijn overgevoelig. Laatst hoorde ik een nieuwslezeres van RTL vertellen over wat ze voelde, toen ze – prachtig opgemaakt, mooie jurk, schitterend haar – de kleedkamer uitliep, en er niemand was die tegen haar zei dat ze er mooi uitzag. Niemand!

‘Nou, ik zeg dat gewoon hoor. Laatst nog, tegen Dionne Stax, die een mooi pak droeg. Jij ook, zei ze.

‘Dat woke zijn, ik erger me soms kapot. Ik ben absoluut vóór LHBTQ, ik ben zelf wel eens als dragqueen op tv geweest, en van mij mag iedereen zijn wie hij of zij wil zijn. Maar genderneutrale toiletten? Ik hoor van vrouwen dat ze daar helemaal niet blij mee zijn. En “beste reizigers” in plaats van “dames en heren” in de trein, dat trek ik gewoon niet.’

Na dit jaar zal Jan Slagter zijn directietaken delen. Kost hem geen moeite, zegt hij luchtig. Hij is zeventig, geen gek moment om iets rustiger aan te doen. Is er straks tijd voor andere dingen? Wacht er, ook gezien zijn engagement, een taak in de politiek? ‘Niks voor mij. Het gaat zo traag allemaal. Kijk naar de kabinetsformatie, schildpadden zijn sneller.’

Zijn ruime werkkamer herbergt de relieken van zijn jaren bij de omroep. In de kast het Gouden Kalf dat de door MAX uitgezonden serie De Zaak Menten won, boven zijn bureau foto’s van zijn benoeming tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau en van zijn ontmoeting met de paus.

Niet te missen is een groot portret van Tom Egbers. ‘Hing er al voor die publicaties over Tom,’ zegt Slagter. Hij heeft goed contact met de ex-Studio Sport-presentator die op een zijspoor belandde na publicaties over grensoverschrijdend gedrag. Ook met de nog dieper gevallen Matthijs van Nieuwkerk gaat hij geregeld uit eten.

Slagter probeerde beiden naar MAX te halen. ‘Toen die strontkar over Matthijs heen trok, dacht ik: hoe zou het met hem zijn? Zeker, er zijn dingen gebeurd die niet goed waren. Maar je maakt mij niet wijs dat 2.500 uitzendingen DWDD allemaal in die nare sfeer tot stand kwamen. En Matthijs heeft groots zijn excuses aangeboden, heeft alles op zichzelf betrokken.

‘We gingen eten, en nog een keer en nog een keer. Ik zei tegen mevrouw Leeflang: we moeten nú met Matthijs praten over een terugkeer. Ze was akkoord en liet twee NPO-mensen afreizen naar Zwolle om met hem te praten over nieuwe programma’s.

‘Allemaal tekenden we een geheimhoudingsverklaring, met een boete van 50.000 euro. Die gesprekken zagen er goed uit.

‘Maar ineens gooit mevrouw Leeflang in de Volkskrant Matthijs een paar keer voor de bus. Toen brak mijn klomp. Ze stuurde toch mensen om met hem te praten? Nou, het vertrouwen van Matthijs in de publieke omroep was toen wel weg.’

Elkaar overeind helpen

Slagter staat op en komt terug met een tegeltje. Daarop staat in kleine letters: ‘Als mensen struikelen, is het niet alleen nuttig om te wijzen naar het hoe en waarom van de val, maar is het ook belangrijk om elkaar weer overeind te helpen. En dat laatste ontbreekt.’

Jan Slagter: ‘Die woorden zijn van Volkskrant-columnist Ibtihal Jadib. Ik heb twintig van die tegeltjes laten maken, en ga er ook eentje geven aan Frederieke Leeflang en aan de directie van BNN­VARA. Want we trappen wat af, maar we helpen elkaar niet overeind. Je merkt: ik loopt ervan over.’

Het lijkt, zegt hij, soms wel een mediahetze om de publieke omroep in een slecht daglicht te stellen. ‘Maar wat hier gebeurt, gebeurt in een gemiddeld ziekenhuis ook. Het gaat allemaal om de clicks, het verdienmodel, dát neem ik de kranten kwalijk. Jullie doen er toch niet aan mee, hè? Ik vind het gewoon heel erg.’

Trots

Maar toch. Deze omroepbaas mag bezorgd zijn, hij staat per saldo opgewekt in het leven. Nostalgie en weemoed zijn niet zo besteed aan de schutspatroon van de seniore Nederlander. Al komt, geeft hij toe, met het ouder worden ook meer reflectie.

En een beetje trots? Ja, op de mensen bij MAX, op hoe ze met elkaar omgaan. ‘En op al die leden die in ons geloven. Misschien sta ik te weinig stil bij successen. De uitglijers blijven langer hangen. Iedereen heeft het nog altijd over Showcolade, dat programma met chocola.’

Een luide lach: ‘Dat was een misser. Het was vooral sneu voor de presentatoren. Hoort erbij. Ach, tevreden terugkijken doe ik zelden. Al heb je net de allermooiste aflevering gemaakt, de volgende moet nog beter zijn.’