Demonstraties tegen Israël liepen op diverse universiteiten flink uit de hand. Hierbij waren ook medewerkers aanwezig. Hoever mogen zij gaan?
1. Mag een docent demonstreren?
Ja. De universiteiten stelden naar aanleiding van de recente anti-Israëlische protesten een richtlijn op. Hierin staat dat iedereen het recht heeft op vrijheid van meningsuiting, vereniging, vergadering en betoging. Een docent mag dus demonstreren, ook op de eigen universiteit.
2. Kunnen universiteiten voorwaarden stellen aan het demonstratierecht?
Universiteiten kunnen huisregels stellen voor in hun eigen gebouwen. Vanwege de protesten scherpten sommige die regels aan. De Universiteit Utrecht (UU) verbiedt het bezetten van gebouwen, tenzij daar toestemming voor is. Ook verbiedt de UU, net als de meeste andere universiteiten, gezichtsbedekking.
De Rijksuniversiteit Groningen staat manifestaties door studenten en medewerkers toe, ‘mits de bezetters bereid zijn in overleg te gaan met het College van Bestuur’. In de landelijke richtlijn staat dat organisatoren van een protest erop moeten toezien dat demonstranten geen strafbare feiten plegen.
3. Mag de universiteit een docent ontslaan na een strafbaar feit, zoals vernieling of een antisemitische uitspraak?
Het maakt uit of de demonstratie zich in de werksfeer afspeelt of niet. Deelnemen aan een klimaatdemonstratie op de A12 en daar stenen gooien naar de Mobiele Eenheid, kan strafbaar zijn. Maar zelfs als de docent daarvoor wordt veroordeeld, kan dat enkele feit niet tot ontslag leiden.
Voor demonstraties op de werkvloer gelden de huisregels van de universiteiten. In de landelijke richtlijn staat dat de universiteit altijd aangifte doet van strafbare feiten, zoals bedreiging, geweld en vernieling. Als een docent stenen gooit naar de ME, is dat strafbaar. Maar of het tot ontslag leidt, ligt eraan. Eén steen gooien, terwijl eerder niets is gebeurd, is waarschijnlijk onvoldoende voor ontslag. Een agent ernstig mishandelen waarschijnlijk wel.
4. In Trouw schreef een docent dat het haar was verboden in colleges de Gaza-oorlog te bespreken. Mag de universiteit dat doen?
‘De academische vrijheid geldt alleen binnen het vakgebied waar een docent werkzaam is,’ zegt Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Een docent politicologie mag college geven over het Israëlisch-Palestijnse conflict, zonder beperkingen als het gaat om onderwerpskeuze en de manier waarop hij lesgeeft. Wel mag de universiteit verlangen dat de docent het conflict van diverse kanten belicht.
De docent in Trouw werkt als docent zorgethiek. Dat betekent niet dat de universiteit haar zonder meer mag verbieden de Gaza-oorlog te bespreken. Wel kan de universiteit verlangen dat de docent zich beperkt tot het onderwerp waar zij voor is aangenomen. Zeker na klachten van studenten mag de universiteit een docent verbieden het conflict in colleges te bespreken.
5. ‘Rot op’, mailde een hoogleraar in Leuven aan een student die het opnam voor Israël. Als zoiets gebeurt in Nederland, kunnen universiteit dan tegen de docent optreden?
Ja. De universiteit kan een docent aanspreken op zijn werkwijze. Nederlandse universiteiten benoemen in hun gedragscodes dat docenten studenten met respect moeten behandelen. In een mail als hieronder gebeurt dat duidelijk niet.
Na meer klachten over de docent, of als studenten geen les meer willen volgen, kan de universiteit ontslag aanvragen. De universiteit moet aantonen dat de docent niet meer kan functioneren.
