De nieuwe bewindspersoon op Justitie en Veiligheid, David van Weel (47, VVD), moet zich razendsnel inwerken op een voor hem grotendeels onbekend terrein. Wat zijn de hoofdpijndossiers?
Naast een lijvig introductiedossier als gids en spoorboekje en binnenkort een overdrachtsdossier met de belangrijkste opgaven, krijgt minister Van Weel een ‘bontkraag’ aangemeten: een kring van vertrouwelingen die hem wegwijs kunnen maken in het politieke mijnenveld. De lijst met namen wordt opgesteld door de directeur Bestuursondersteuning op het ministerie, Jochgem van Opstal. De politiek assistent die Van Weel gaat krijgen, wordt uit de VVD gerecruteerd.
David van Weel begint met kennisachterstand
Voormalig marineofficier Van Weel werkte eerder onder meer als raadadviseur van 0ud-premier Mark Rutte op het ministerie van Algemene Zaken en als assistent-secretaris-generaal bij de NAVO. Net als zijn voorganger en partijgenoot Dilan Yeşilgöz is hij geen jurist, maar dat hoeft geen bezwaar te zijn. Lastiger is dat hij begint met een enorme kennisachterstand. Dat betekent veel inlezen en veel werkbezoeken, met elke dag het risico dat hij op een ogenschijnlijk detail uitglijdt in het parlement of in de samenleving.
Ook de twee staatssecretarissen op Justitie en Veiligheid zijn niet ingevoerd op Justitie. Ingrid Coenradie (36, PVV) neemt het Gevangeniswezen voor haar rekening. Zij vervulde middenmanagementfuncties in het bedrijfsleven en zat voor Leefbaar Rotterdam de afgelopen twee jaar in de gemeenteraad. College van procureurs-generaal Teun Struycken (54, NSC) voor Rechtsbescherming was advocaat en deeltijdhoogleraar Europees Goederenrecht, maar had niet eerder een politieke functie. Van Weel is als minister eindverantwoordelijk voor het optreden van Coenradie en Struycken.
De positie van secretaris-generaal is vacant nu Dick Schoof – die die functie sinds 2020 vervulde – premier is geworden. Waarnemend secretaris-generaal Ric de Rooij is een typische tweede man. Hij staat bekend als een technocraat die het ambtenarenapparaat uitstekend kan managen. Maar hij is nog minder een geboren performer dan Dick Schoof. Directeur-generaal Wim Saris van de Dienst Justitiële Inrichtingen geldt als een uitstekende kandidaat om de nieuwe secretaris-generaal te worden.
Over de schouders meekijken
Oud-minister Yeşilgöz is nu fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Net als Schoof weet zij precies wat de valkuilen zijn op Justitie. De verleiding is groot om bij Van Weel over de schouder mee te kijken, maar de twee justitie-experts kunnen hem desgevraagd ook adviseren. Op de vraag naar zijn belangrijkste prioriteit als nieuwe minister noemde Van Weel zelf in een interview met de NOS ‘weerbaarheid, ondermijning en vertrouwen in de rechtsstaat’.
Welke hoofdpijndossiers staan Van Weel te wachten?
1 Haperende politie
Onder leiding van de nieuwe baas Janny Knol moet er bij de Nationale Politie veel gebeuren. Mede door de vergrijzing en door uitstroom van dertigers en veertigers dreigt er een tekort van duizenden mensen. Wijkagenten komen te weinig in hun eigen wijk, omdat ze moeten bijspringen in de noodhulp. Intern is sprake van een eilandcultuur en bureaucratie.
2 Verdeeld Openbaar Ministerie
Lang niet alle gemelde misdrijven kunnen voor de rechter worden gebracht. De eigenzinnige voorzitter Rinus Otte van het College van procureurs-generaal heeft een heldere opvatting welke prioriteiten er moeten worden gesteld. Maar hij is ondergeschikt aan de minister van Justitie. Die moet in de Tweede Kamer verantwoording afleggen als er iets fout gaat.
3 Geschonden vertrouwen in de rechtsstaat
Het zal veel inspanning vergen om het vertrouwen in de rechtsstaat te herstellen. Burgers moeten de overheid niet als vijand zien en in het geval van problemen terecht kunnen bij de rechter. Lange wachttijden moeten worden ingeperkt. Coalitiepartners Geert Wilders (PVV) en Caroline van der Plas (BBB) zijn kritisch over de rechterlijke macht. Van Weel en staatssecretaris Struycken moeten erop letten dat uitspraken van rechters worden gerespecteerd en uitgevoerd.
4 Cellentekort
Door een groeiend tekort aan bewaarders staan honderden cellen leeg en wachten duizenden veroordeelde criminelen thuis op het uitzitten van hun straf. Verder kampt de tbs-sector met een tekort aan plekken en met een wachtlijst van ruim 150 tbs-gestelden die noodgedwongen in de gevangenis zitten.
5 Aanpak ondermijning
Om verdere verwevenheid van onder- en bovenwereld te voorkomen, is de aanpak van ondermijning topprioriteit. Het gaat hierbij vooral om de effecten van drugsmisdaad. Bedreigingen uit de hoek van de georganiseerde criminaliteit vergen veel inzet van beveiligers.
6 Migratie
Het loodzware dossier rond asiel en migratie valt sinds het aantreden van het kabinet-Schoof onder de nieuwe minister van Asiel en Migratie, Marjolein Faber (PVV). Van Weel is dus niet verantwoordelijk voor het dossier, maar van hem wordt wel tactvol optreden verwacht.
Fabers departement is gehuisvest in de Justitie-toren aan de Turfmarkt in Den Haag. Hoe de organisatie er precies uit gaat zien, is nog niet bekend. Faber krijgt een eigen staf, maar gezien haar omstreden uitspraken over omvolking staan niet alle justitieambtenaren te springen om voor haar te werken. Ook moet de begroting van haar ministerie nog worden vastgesteld.
Niemand zit te wachten op een interne stammenstrijd of ruzie over geld. Ook Van Weel heeft de taak om dat te voorkompen.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
