NSC en VVD hebben op de valreep een bezuiniging op de ambassades en consulaten tegengehouden. Ook de departementale inspectiediensten ontspringen de dans. Dit blijkt uit het eindverslag dat formateur Richard van Zwol (CDA) maandagmiddag 1 juli bij Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) inleverde.
De formerende partijen PVV, VVD, NSC en BBB kwamen tijdens de kabinetsinformatie een forse ingreep in het rijksambtenarenbestand overeen. Ook zou flink bezuinigd worden op ontwikkelingssamenwerking.
De vier partijen boekten – onder leiding van de informateurs Van Zwol (CDA) en Elbert Dijkgraaf (SGP) – honderden miljoenen euro’s aan besparingen in. Op het ambtenarenapparaat zou in 2025 bijna een kwart miljard euro worden bezuinigd, oplopend tot een miljard euro in 2029.
Daarnaast zouden de salarissen van rijksambtenaren niet meer mogen stijgen, wat neerkomt op een besparing van 600 miljoen euro per jaar.
Het budget voor ontwikkelingshulp krimpt volgend jaar met 350 miljoen euro, in 2026 met een half miljard euro en vanaf 2027 met 2,4 miljard euro, zo kwam de rechtse coalitie overeen.
‘We hebben het eruit weten te fietsen’
De verwachting was dat vooral Buitenlandse Zaken een flinke veer moest laten. Tot woede van vooral de PVV kwamen ambtenaren van dit departement de afgelopen maanden openlijk in verzet tegen de ‘pro-Israëlische koers’ van Nederland. Als de rechtse coalitie eenmaal aan de macht was, zouden de critici er met bosjes tegelijk uitvliegen, zo leek het.
Tegelijk met het korten op het ontwikkelingsbudget dreigde ook het aantal ambassades in Afrikaanse, Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen te worden ingeperkt.
Vooral NSC en VVD hadden moeite met die besparingen. Ambassades zijn voor exporterende bedrijven van levensbelang: zij helpen met het nemen van bureaucratische hobbels in het buitenland en openen deuren voor zakenlieden.
‘We hebben het eruit weten te fietsen,’ zegt een belangrijke speler in de kabinetsformatie maandagochtend tegen EW.
VVD’er en NSC’er moeten afstemmen
Nadat informateur Richard van Zwol eind mei formateur werd, werd een ploeg bewindslieden gerekruteerd. Zij keken uiteraard naar de eerdere afspraken in het Hoofdlijnenakkoord.
De bezuiniging op ontwikkelingshulp komt op het bordje van minister Reinette Klever (PVV). Zij was al tegenstander van de huidige ontwikkelingssamenwerking. De besparingen op ambtenaren raken vooral de minister van Binnenlandse Zaken, Judith Uitermark (NSC), en – waar het de ambassades en consulaten betreft – haar partijgenoot minister Caspar Veldkamp van Buitenlandse Zaken.
Onder leiding van Van Zwol hebben de vier partijen hun plannen gematigd. Van Zwol schrijft in het eindverslag dat Eelco Heinen, de VVD-minister van Financiën, ‘de financiële taakstelling op het ambtenarenapparaat’ met collega Uitermark (NSC) zal afstemmen. PVV en BBB staan hierbij aan de zijlijn.
De bezuiniging – op den duur zou één op de vijf rijksambtenaren moeten vertrekken – lijkt ineens ook minder dwingend. Van Zwol schrijft dat Heinen de besparing ‘verantwoord en realiseerbaar’ moet inboeken. Blijkbaar onder druk van NSC, zijn de vier partijen ook overeengekomen dat daarbij ‘bijzondere aandacht’ moet zijn ‘voor een adequaat postennetwerk in het buitenland’.
Nederland heeft ongeveer 150 ambassades en consulaten. Dit ‘postennetwerk’ zal niet of nauwelijks krimpen, blijkt uit het verslag van Van Zwol. Hij schrijft ook dat er aandacht moet zijn voor een ‘goed functionerend toezicht (inspecties)’ op de departementen. Hierop mag niet drastisch worden bezuinigd.
Inspectiediensten worden ontzien
De vier partijen wilden op het ambtenarenkorps bezuinigen, maar niet op de uitvoerende diensten. Zij wilden vooral de beleidsafdelingen terugdringen.
Hierdoor ontstond de vrees dat, vanwege de rechtse plannen van het kabinet, ook elf inspectiediensten fors moesten afslanken, zoals de Inspectiedienst Leefomgeving en Transport, de Onderwijsinspectie en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Deze diensten zien toe op onder meer handhaving van milieuregels en op het dierenwelzijn.
Uit het verslag van Van Zwol blijkt dat op het nippertje werd besloten om de inspectiediensten te ontzien bij de komende harde bezuinigingsrondes.
Drie (niet echt) nieuwe ministeries
Marjolein Faber (PVV), Mona Keijzer (BBB) en Sophie Hermans (VVD) krijgen een eigen departement – respectievelijk Asiel en Migratie, Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Klimaat en Groene Groei.
Zij zijn na hun beëdiging op dinsdag 2 juli volwaardig minister, en dus geen ‘minister zonder portefeuille’, staat in het formatieverslag. Die term moet volgens Van Zwol verdwijnen.
Maar een echt eigen ministerie krijgen de drie ook weer niet. Afgesproken is dat de drie nieuwe departementen ‘zoveel mogelijk de ondersteunende diensten en stafdiensten delen met de ministeries waaruit zij zijn voortgekomen’.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
