Hoe oppositie hoopt te profiteren van tweespalt in kabinet-Schoof

Het vertrouwen in de politiek steeg na het aantreden van het kabinet-Schoof. Toch blijft er veel argwaan. Komt het vurig gewenste dualisme er echt?

PVV wil Zelensky straffen voor sabotage Nord Stream-gaspijpleiding

PVV-leider Geert Wilders hoeft maar een tweet te plaatsen of critici komen eropaf als vliegen op een pot stroop. Wilders was er vorige week razendsnel bij toen bleek dat een Oekraïner werd gezocht vanwege de sabotage van de Nord Stream 2-gasleiding in de Oostzee in 2022. Dat bevestigde wat Wilders al lang dacht, namelijk dat Oekraïne achter de sabotageactie zat.

Onmiddellijk stelde hij met fractiegenoten Kamervragen aan het kabinet. De PVV’ers vroegen ook wat het zou betekenen voor de relatie van Nederland met Oekraïne, mocht dat land inderdaad achter de sabotage zitten.

Waarna kritische volgers op X minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) er cynisch op wezen dat NSC ‘met zo’n partij regeert’.

Een dag later kwam nog meer informatie los over het opblazen van de pijpleiding van Russisch gas naar West-Europa. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou ervan hebben geweten en aanvankelijk zelfs toestemming hebben gegeven voor de sabotage, onthulde de Amerikaanse krant The Wall Street Journal. Wilders stuurde alert nog wat Kamervragen naar het kabinet.

Splijtzwam kabinet-Schoof

In het Hoofdlijnenakkoord van de vier partijen in het kabinet (PVV, VVD, NSC en BBB) staat dat Nederland Oekraïne steunt. Van Wilders is bekend dat hij zich daarbij met moeite heeft neergelegd. De nieuwe aanwijzingen dat Oekraïne de pijplijn opblies en niet Rusland, sterken hem in zijn twijfel.

NSC, de partij van Pieter Omtzigt, krijgt, ook op sociale media, de meeste kritiek op de samenwerking met de PVV. Veel van wat Wilders verkondigt, zou in strijd zijn met ‘goed bestuur’, het motto van NSC. De tegenstanders, binnen en buiten de politiek, blijven er maar op hinten. Vaak met de afsluitende vileine vraag: ‘Dus dit is goed bestuur?’

Zulke geluiden tekenen de sfeer bij het warmdraaien van het kabinet-Schoof. De premier moet de Kamervragen van Wilders over de Oekraïne-kwestie – en Omtzigt stelde er ook een paar – beantwoorden. FVD-leider Thierry Baudet wil snel een debat, maar de vraag is of een Kamermeerderheid dat verzoek steunt.

Hoe zit het met het vertrouwen in de politiek?

De sfeer op sociale media is almaar bepalender geworden voor de stemming in Den Haag. Ook blijven politici maar steken in het verleden. Het debat over de Regeringsverklaring begin juli ging amper over gepland beleid. De nadruk lag op uitspraken van PVV-ministers voordat ze in het kabinet plaatsnamen, en op de meer algemene vraag waarom partijen met de PVV in zee waren gegaan.

Bij de bevolking heerst een heel ander sentiment. Het vertrouwen in de politiek is met het aantreden van het kabinet toegenomen van 29 procent in september 2022 naar 42 procent in juni 2024, aldus onderzoeksbureau Ipsos.

Vooral onder praktisch geschoolden steeg het vertrouwen. In deze groep wordt veel vaker gestemd op de PVV, en het gaat om een grote groep in de samenleving.

Praktisch geschoolden positief over kabinet-Schoof

‘De achterban van in elk geval BBB en PVV is overwegend praktisch geschoold. En je kunt het Hoofdlijnenakkoord voor een deel lezen als een soort wraak op de academisch geschoolden,’ zegt de Utrechtse hoogleraar bestuurskunde Mark Bovens (66).

Hij publiceerde in 2011 met Anchrit Wille het boek Diplomademocratie. Ze beschrijven daarin hoe alle formele en informele politieke gremia worden gedomineerd door academisch opgeleiden.

In de Tweede Kamer traden na de laatste verkiezingen iets meer praktisch geschoolden aan dan er in eerdere periodes waren. Programmatisch is er volgens Bovens sprake van een kanteling.

‘Aan onderwerpen waarvoor academisch geschoolde kiezers doorgaans warmlopen, gaat dit kabinet juist niks doen. Er wordt bezuinigd op universiteiten, ontwikkelingssamenwerking en natuur. En de btw op cultuur, boeken en sporten gaat omhoog,’ zegt Bovens. ‘Aan de andere kant zie je dat dit kabinet wel iets wil doen aan onderwerpen waaraan praktisch geschoolden meer hechten. Zoals het eigen risico in de zorg en lagere belasting op autorijden.’

Diezelfde trend in beleid was er toen de PVV het kabinet-Rutte I (2010-2012) gedoogde. Ook destijds groeide het vertrouwen in de politiek onder praktisch opgeleiden.

Laden…