Ingrid Coenradie (PVV) runt tbs, waar PVV tegen is

Ingrid Coenradie is als staatssecretaris van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk voor tbs-stelsel dat haar eigen partij meteen wil afschaffen.

De kersverse bewindsvrouw heeft tbs én reclassering in haar portefeuille, terwijl haar eigen partij het tbs-stelsel wil afschaffen. Hoe kan zij geloofwaardig functioneren in deze schier onmogelijke spagaat?

Twee recente geweldsincidenten door ex-tbs’ers vormen een ongemakkelijke vuurdoop voor staatssecretaris Ingrid Coenradie (36, PVV) van Justitie en Veiligheid.

Het gaat in beide gevallen om ernstige zaken. Op dinsdagochtend 13 augustus bracht Mark B. (56) in Groningen een 58-jarige vrouw om het leven. Een dag later werd hij na een klopjacht aangehouden en bekende hij. Het was niet zijn eerste levensdelict. In mei 1993 stak B. in Alkmaar een 60-jarige man dood. Wegens doodslag werd hij veroordeeld tot vier jaar en tbs. Na een jarenlange behandeling werd zijn tbs in 2019 opgeheven: B. zou niet langer gevaarlijk zijn.

Naast een jarenlange gevangenisstraf hangt Mark B. opnieuw tbs boven het hoofd. Gezien de blijkbaar nog altijd aanwezige psychische stoornis is het de vraag of intensieve behandeling zin heeft. De kans is groot dat hij de rest van zijn leven zal slijten in een kliniek voor Langdurige Forensisch Psychiatrische Zorg (LFPZ). Een verblijf in deze voormalige longstay is niet gericht op terugkeer in de maatschappij.

In Utrecht probeerde de 36-jarige Michael van H. op dezelfde dinsdag 13 augustus waarop Mark B. toesloeg, een jonge vrouw van haar fiets in zijn auto te trekken.

Een paar dagen eerder had hij dat bij een andere vrouw geprobeerd. In 2015 kreeg de man drie jaar celstraf en tbs vanwege een gewelddadige verkrachting in Dordrecht. Hij kwam vorig jaar vrij. Omdat Michael van H. nog relatief jong is en er geen doden zijn gevallen, zal hij na een lange behandeling mogelijk een tweede kans krijgen.

Wilders zwijgt over Ingrid Coenradie

Hoe kon het in beide gevallen zo misgaan? Behandelaren hebben het risico op recidive verkeerd ingeschat en de rechters – verantwoordelijk voor het opheffen van de tbs-maatregel – zijn daarin meegegaan. En in hoeverre heeft de reclassering gefaald? Die moet na ontslag toezicht houden op ex-tbs’ers en meteen alarm slaan als het fout dreigt te gaan.

Na elke recidive tijdens verlof of na ontslag ligt het tbs-stelsel onder vuur: waarom lopen deze ‘levensgevaarlijke gekken’ vrij rond? Vooral PVV-leider Geert Wilders was er altijd als de kippen bij om de verantwoordelijke bewindslieden op hoge toon op het matje te roepen. Maar over zijn nu verantwoordelijke partijgenoot Ingrid Coenradie zwijgt hij, terwijl de PVV er in het verkiezingsprogramma in één zin voor pleitte om tbs af te schaffen.

Ondanks de repeterende ophef zijn de cijfers over incidenten minder alarmerend dan vaak wordt gesuggereerd. Bij de ruim 87.000 verlofbewegingen per jaar neemt in o,02 procent van de gevallen iemand de benen (‘onttrekking’). Ontsnappingen uit een kliniek gebeuren zelden of nooit.

Van de ontslagen tbs’ers recidiveert circa 30 procent binnen vijf jaar. Van de ‘gewone’ gedetineerden gaat het om ongeveer de helft binnen vijf jaar.In de elf tbs-klinieken zitten 1.671 mensen. Vanwege een gebrek aan plekken wachten zo’n 180 gedetineerden die ook tot tbs zijn veroordeeld, op overplaatsing naar een kliniek.

Het systeem is volledig verstopt geraakt, want er is ook een wachtlijst voor overplaatsing van een kliniek naar de LFPZ in de Pompekliniek in Nijmegen of in het dorp Zeeland in Noord-Brabant.

‘Goed bezoek’

Een tbs-behandeling duurt gemiddeld 8,7 jaar en kost zo’n 465 euro per dag. ‘Ook in de tbs-sector speelt de vraag hoe vaak je het moet blijven proberen,’ zegt advocaat Job Knoester (55), die veel tbs-zaken doet. Een kwart van de patiënten zit langer dan vijftien jaar in een kliniek. Ruim honderd hebben feitelijk levenslang, omdat ze chronisch gevaarlijk zijn.

Vroeger noemden we de longstay de begraafplaats, vertelt Knoester. ‘Maar inmiddels weten we dat de helft na jaren toch weer wordt uitgeplaatst naar een andere (behandel)setting. Wie niet gemotiveerd is, zou je eerder in de LFPZ kunnen plaatsen in de wetenschap dat het geen eindstation hoeft te zijn.’

Staatssecretaris Ingrid Coenradie bezocht op woensdag 31 juli voor het eerst een tbs-kliniek: de Rooyse Wissel in Oostrum (Limburg). Na afloop schreef ze op Instagram: ‘Ik heb niet alleen gesproken met medewerkers, maar ook met tbs’ers. Het was een goed bezoek.’

Ingrid Coenradie wil door met tbs

Op de vraag van EW of het tbs-stelsel moet blijven bestaan, zegt Ingrid Coenradie: ‘Over het afschaffen van tbs is niets opgenomen in het Hoofdlijnenakkoord. Het is een gegeven dat er momenteel geen politiek draagvlak is om tbs af te schaffen. Daarom zal dit deze regeerperiode niet gebeuren.’ In de casus van Mark B. ziet ze ‘geen aanleiding om het beleid rond de LFPZ aan te passen’.

De wachtlijst van tbs-passanten vindt de staatssecretaris ‘onwenselijk’. In de begroting voor 2025 is geld gereserveerd voor zo’n 170 extra plaatsen. ‘Dit gaat ruimte geven om nieuwe tbs-gestelden op te nemen die nog in het gevangeniswezen verblijven.’

Er zijn nog geen Kamervragen gesteld over de opmerkelijke spagaat van Ingrid Coenradie. De Tweede Kamer is nog met reces tot 2 september. Pas op 2 oktober praat de commissie voor Justitie en Veiligheid over de forensische zorg.

Op zijn X-account schrijft Geert Wilders dagelijks lovend over ‘zijn’ asielminister Marjolein Faber. Geen woord over Ingrid Coenradie en tbs, terwijl de veiligheid van ‘de mensen in het land’ toch gebaat is bij de adequate behandeling en begeleiding van gestoorde criminelen in een stelsel dat zijn partij wil afschaffen.