Universiteiten hebben sinds 7 oktober flink geïnvesteerd in beveiliging. Van controle van pasjes en tassen tot online speurwerk. De dreiging van escalatie blijft.
‘Door de onrust in de afgelopen maanden is regelmatig extra beveiliging ingezet,’ laat de Radboud Universiteit Nijmegen weten. Wat dat precies kost, is niet bekend – als universiteiten er al openheid over willen geven. De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) durft tegen EW wel de ‘conservatieve schatting’ aan dat het gaat om zo’n 400.000 euro extra kosten sinds 7 oktober, de dag van de terreuraanval door Hamas op Israël. Toch voorkwam die extra beveiliging niet dat deze maand bij de Groningse opening van het academisch jaar een lawaaiprotest van anti-Israël-activisten escaleerde. Tijdens de toespraken ramden zij op de deuren, voor bezoekers een beklemmende ervaring.
Kort na 7 oktober voerde de Universiteit Leiden toegangscontrole in bij haar Wijnhavengebouw in Den Haag. Daar komen veel internationale studenten en activisten. De precieze redenen voor de beveiligingsmaatregelen noemde het bestuur niet, maar de link met de hevige protesten in en om het gebouw ligt voor de hand. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid meldde zelfs een verhoogd dreigingsniveau.
Naast de controle van studentenpassen aan de poort, lopen beveiligers in burgerkleding rond in en om de gebouwen in Leiden en Den Haag. Dit leidde tot protest van activisten en een lid van de Universiteitsraad: de radicaal-linkse student Michel Vermeer. Die zei dat het Wijnhavengebouw door de controle was veranderd in ‘Fort Knox’.
De veiligheidsmanagers van alle universiteiten en hogescholen overleggen maandelijks in het Platform Integrale Veiligheid Hoger Onderwijs. Zij leren van elkaar wat de beste aanpak is. Zo hebben de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Vrije Universiteit (VU) na de uit de hand gelopen protesten nu ook pasjescontroles ingevoerd. Bij evenementen, zoals de opening van het academisch jaar, moet je een QR-code tonen. Tassen en jassen moeten worden afgegeven.
Universiteiten zetten particuliere beveiligers in
Veiligheid is een gevoelig onderwerp waarover niemand graag praat. Volgens een UvA-woordvoerder ‘omdat dit nieuwe kwetsbaarheden zou opleveren’. Bovendien liggen bestuurders permanent onder vuur van activisten die zich door de inzet van particuliere beveiligers en (uiteindelijk) de politie aangetast voelen in wat zij zien als hun demonstratierecht.
De UvA zit inmiddels midden in een mediationtraject met de nieuwe Centrale Studentenraad. De vorige raad zegde vóór de zomer het vertrouwen op in het bestuur na de uit de hand gelopen bezettingen. Overigens verlopen deze mediationgesprekken in het Engels, want net als voormalig voorzitter Noah Pellikaan spreekt zijn opvolger, Stefana Feciuc, amper Nederlands.
Pellikaan werd bij de studentenrellen in mei opgepakt en zat dagenlang in de cel voor het gooien van stenen naar de politie. Feciuc eiste onlangs in universiteitskrant Folia dat het College van Bestuur zijn ‘fouten’ erkent. Ze stelt tevens dat ‘studenten zich niet kunnen focussen op hun studie omdat de UvA medeplichtig is aan wat er in Palestina gebeurt’.
In Leiden verweet studentenraadslid Michel Vermeer op zijn beurt het College van Bestuur dat het ‘zijn eigen studenten bespioneert’. Daarmee doelt hij op een project van de Leidse afdeling veiligheidszaken. Een team van student-assistenten speurt het web af naar nieuwe risico’s, zoals protesten of dreigend geweld. Tweemaal daags, zes dagen per week, verstuurt de afdeling een ‘security briefing’ met nieuws- en socialemediaberichten naar haar netwerk, waarin ook veel medewerkers van andere universiteiten.
Een opvallend bericht uit de briefings van vorige week: op Instagram verscheen een oproep van het account @studentintifada_nl ‘tot een nationale staking’ op 7 oktober ‘voor Palestina’ en ‘tegen Eén Jaar Genocide’. Ene ‘Anouk’ reageerde: ‘Moeten we niet gewoon alle ruiten van Israel sympathising bedrijven ingooien of zo?’ Het bericht moge inmiddels verwijderd zijn, de dreiging van escalatie blijft.
Beveiligingsmaatregelen Universiteit Leiden: ton per maand
Van alle universiteiten lijkt die van Leiden de meeste maatregelen te hebben genomen. Naar schatting kosten de pasjescontroles en verscherpte beveiligingsmaatregelen algauw een ton per maand. Het totaal sinds 7 oktober gaat in de richting van 1,5 miljoen euro. Hiermee neemt het Leidse bestuur het eigen statement best serieus dat het verantwoordelijk is voor ‘de veiligheid van een diverse gemeenschap van ongeveer 40.000 mensen die werken en studeren in zo’n 50 gebouwen’.
Andere universiteiten hebben mogelijk eenzelfde kostenplaatje. Maar grote universiteiten als de UvA en die van Utrecht hadden altijd al meer surveillance. Die besteden zij uit aan beveiligingsbedrijven, die hun inzet opschalen bij dreigende demonstraties. Wel laat één zo’n bedrijf weten dat dit niet oneindig zo kan doorgaan. ‘Ook onze branche kampt met een flink personeelstekort.’
Universiteiten zijn bereid zo veel te betalen, omdat zij hun open karakter koesteren. Iedereen welkom, inclusief. Dat leidt geregeld tot een misverstand. Een campus maakt geen deel uit van de openbare ruimte en daar geldt dus ook geen ‘demonstratierecht’ – ook al denken activisten daar blijkbaar anders over.
Huisregels zijn de basis van elk beveiligingsbeleid, zeggen de veiligheidsadviseurs. Die huisregels leggen onder meer vast dat protestacties moeten worden aangemeld, dat bijeenkomsten een academisch en neutraal karakter hebben en dat overnachtingen verboden zijn. Maar die regels moet het bestuur dan wel uitdragen – en handhaven. Dat inzicht lijkt, behalve wellicht in Groningen, nog bij geen van de universiteitsbesturen te zijn ingedaald.
