Caroline van der Plas (BBB) wil met de fractievoorzitters van de coalitiepartijen in gesprek over de precieze betekenis van een extraparlementair kabinet. Wim Voermans, hoogleraar Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, vindt dat gesprek onzinnig.
EW Wat is volgens u een extraparlementair kabinet?
Wim Voermans: ‘Het staatsrecht is daar volstrekt helder over. Het kabinet bestaat uit de ministers en staatssecretarissen. Zij maken beleid. Het parlement bestaat uit de leden van de Eerste en Tweede Kamer en zij controleren het kabinet en de regering. In een echt extraparlementair kabinet is het parlement compleet onafhankelijk van het kabinet. Het parlement is niet betrokken bij de vorming van het kabinet of maken van het regeerprogram.’
EW Is het kabinet-Schoof extraparlementair?
Voermans: ‘Dat de minister-president Dick Schoof en andere ministers niet verbonden zijn aan de coalitiepartijen en niet op de kieslijst stonden, maakt dat kabinet nog niet extraparlementair. De coalitiepartners waren nauw betrokken bij de vorming van het kabinet en schreven samen een programma voor het beleid ervan, het Hoofdlijnenakkoord. kabinet Schoof is dus een gewoon meerderheidskabinet, met een paar aparte kenmerken. Een programkabinet, zoals informateur Kim Putters voorstelde.
‘Door de coalitiepartijen is een vrij precies Hoofdlijnenakkoord gesloten en zij hebben zich nadrukkelijk bemoeid met de eerste uitwerking in de begroting. Ook het door de regeringsfracties opnieuw ingestelde vooroverleg aanstaande dinsdag over de besluitvorming past niet bij een extraparlementair kabinet. Rutte IV had dat vooroverleg afgeschaft omdat het teveel zou rieken naar achterkamertjespolitiek!’
EW Is een extraparlementair kabinet wenselijk volgens u?
Voermans: ‘Het korte antwoord is: nee. Het lost niets op en zaait alleen maar verwarring. Ik vond het een goed idee dat Schoof als minister-president zelf niet in de Tweede Kamer is gekozen en partijloos is. Dan ben je als leider van het kabinet ook van niemand. Je hebt geen achterban, geen democratisch mandaat. Maar namens wie spreek je dan. Je geloofwaardigheid kan in het geding komen. Hoe moet Dick Schoof nou bijvoorbeeld Orban aanspreken op Hongaarse problemen met de democratische rechtstaat? Zelfs de PVV, een coalitiepartij, schopt tegen hem aan. Geert Wilders gooit hem met een post op X zo voor de bus.
‘Kiezers brengen hun stem uit op de persoon én op de inhoud van het beleid. Dat moet je niet loskoppelen, dat is in mijn ogen niet echt democratisch. Uit de gemeentelijke praktijk weten we dat er in een extraparlementaire combinatie er weinig loyaliteit van de volksvertegenwoordiging met het bestuur is. Gemeenteraden laten dan de bestuurders doodleuk struikelen, ze waren toch van niemand. Beleidsprocessen verlopen moeilijker, trager of liggen zelfs stil. Dat is niet wenselijk: extraparlementaire kabinetten kunnen het antidemocratische sentiment voeden.’
EW Waarom zou Caroline van der Plas met haar coalitiepartners in gesprek willen over de kabinetsvorm?
Voermans: ‘Het echte probleem ligt niet bij de vorm, maar bij de inhoud. De huidige coalitie deelt opvattingen over vreemdelingenbeleid, asiel en migratie, maar over veel zaken zijn ze het niet eens. De vier partijen proberen zich niet mét maar ten opzichte van elkaar te profileren. De onderlinge gunfactor is klein. Daar ligt het echte probleem.
‘Caroline van der Plas lijkt weer te willen overleggen over formatiekwesties, maar dat is een gepasseerd station. De coalitiepartijen moeten kort en goed erkennen dat het een gewoon meerderheidskabinet is en weer over gaan tot de orde van de dag.’