Op 17 oktober 1989 verdwijnt Duncan Zwakke (31) in het centrum van Zutphen. Zijn zakenpartner wordt nog altijd verdacht. ‘Alles wijst op Evert-Jan van Til.’
Al 35 jaar praat heel Zutphen over de moord op Duncan Zwakke in ’t Olde Huys, een lokaal restaurant. De zoon van de eigenaars zou het lijk hebben laten verdwijnen met een gehaktmolen. Hij werd opgepakt, maar kwam al snel weer vrij. Dit voorjaar zat hij opnieuw vast, maar hij loopt alweer vrij rond. De zaak dient voorjaar 2025. Wat is er echt gebeurd?
Met drie andere mannen helpt de 27-jarige Evert-Jan van Til op dinsdag
17 oktober 1989 zijn vier jaar oudere vriend Duncan Zwakke te verhuizen van diens flat in Zutphen naar een koophuis in het nabijgelegen Warnsveld. Zwakke en zijn vriendin willen kinderen. Hij werkt als technicus bij een fabriek voor pacemakers. Een galante Surinamer die goed kan dansen en dure kleding draagt.
De vrienden zijn actief in de drugshandel. Duncan runt een cokelijn uit Suriname en verdient veel geld. Evert-Jan zit in de horeca en is mede-eigenaar van coffeeshop The Duck Shop in Zutphen.
Die dinsdag loopt Zwakke om 16.00 uur café De Spaan aan de Nieuwstad binnen. Tegen Van Til zegt hij daarna dat hij even iets moet regelen. Van Til brengt de laatste spullen naar Warnsveld en levert het busje in bij de verhuurder in Gorssel. Zwakke komt niet thuis en blijft weg.
De politie krijgt tips dat Van Til achter de ‘verdwijning’ zit. Hij zou hem met een onbekende in de kelder van ’t Olde Huys aan de Nieuwstad in de nek hebben geschoten. Het lijk zou door de gehaktmolen zijn gehaald. In de schoongemaakte kelder vindt de politie niets. De onderste treden van de trap waarop bloed zou hebben gelegen, zijn uitgezaagd. Van Til verklaart dat hij er met een kluis doorheen is gezakt.
Vijf jaar na zijn ‘verdwijning’ werd Duncan Zwakke dood verklaard
Zaterdag 21 oktober vertrekt Van Til voor een skivakantie naar Oostenrijk. Bij thuiskomst op 30 november wordt hij gearresteerd. Onder druk bekent hij dat hij Duncan ‘bij Gorssel’ heeft gedumpt. De politie neemt hem mee naar diverse plekken, maar dat levert niets op. Na drie maanden beweert Van Til dat hij Duncan bij het station van Zutphen zag instappen bij drie ‘donkere mannen’.
Getuigen vertellen de politie dat Van Til briefjes uit het Huis van Bewaring liet smokkelen met de opdracht sporen uit te wissen. Op 23 februari 1990 moet de politie hem ‘tandenknarsend’ vrijlaten.
Tegen weekblad Aktueel ontkent hij de moord. Verslaggever Koen Scharrenberg schrijft dat Van Til bij de politie heeft verklaard dat een ernstig toegetakelde Duncan woensdagnacht om 1.30 uur nog bij hem in ’t Olde Huys langskwam met twee van de mannen bij wie hij eerder in de auto stapte. Die waren bewapend en eisten geld, maar Evert-Jan had niets in huis. Daarna verdwenen ze met Duncan.
Vijf jaar na zijn ‘verdwijning’ is Duncan Zwakke dood verklaard. In de jaren daarna doet de politie opnieuw technisch onderzoek in de kelder en zoekt een paar keer vergeefs met een sonar in de IJssel. In 2017 staat de zaak op de Cold Case-kalender van de politie.
Verbaast over de vrijlating
Het coldcaseteam van de politie Oost-Nederland geeft niet op. Op 3 april 2024 doen specialisten weer onderzoek in de kelder. Ze vinden haren. Op 9 april wordt Van Til opnieuw opgepakt. Volgens het Openbaar Ministerie is er voldoende bewijs tegen hem. Zo heeft hij op 16 oktober een vuurwapen aangeschaft en op de 17de zelf een gehaktmolen laten bezorgen, volgens hem beide voor Duncan.
Van Tils ex-vriendin (55) is verbaasd over zijn vrijlating. Ze had immers tegen de politie gezegd dat ze het lijk van Duncan zag liggen in de keuken van ’t Olde Huys. Ze noemt alle aanwezigen: Evert-Jan, diens ouders en een jongere broer, en de drie ‘verhuizers’ en een bekende.
Afkomstig uit een welgesteld Frans kunstenaarsgezin, had zij vanaf haar achttiende een relatie met de zeven jaar oudere Evert-Jan. Ze krijgen samen drie kinderen, maar hij verlaat haar in 1995.
Ze had zelf de politie benaderd. Na een gesprek van vier uur op 7 september 2023 vraagt die aanvullingen te mailen. De vrouw stuurt veel mails met – soms bizarre – details. Half april 2024 moet ze daar van de recherche mee stoppen.
Begin juli benadert ze EW en vertelt ze steeds meer details: alsof de herinneringen stap voor stap terugkomen. Waarom nu pas? ‘Het opgelopen trauma drukte mijn herinneringen lange tijd weg.’ Ze worstelde met een depressie, een eetstoornis, was actief als sekswerker van 2008 tot 2016 – waarvan de laatste twee jaar in een pand in Zutphen dat Van Til haar verhuurde – en was periodiek verslaafd aan wiet.
‘Indianenverhalen’
Wat is haar verhaal? Dinsdag 17 oktober 1989 past ze op een pand aan de IJsselkade dat Van Til verbouwt tot discotheek Le Boulevard. Om 17.00 uur belt hij dat de verhuizing klaar is en ze naar huis kan. Ze fietst langs de Nieuwstad en loopt ’t Olde Huys binnen. ‘In de keuken zie ik Duncan liggen, een plakkaat vastgekoekt bloed in zijn kroeshaar.’ De jongste broer van Evert-Jan zegt dat hij een knal heeft gehoord. Evert-Jan stuurt haar terug naar de IJsselkade. Om 4.00 uur ’s nachts komt hij thuis met modder op zijn kleren. ‘Hij zei dat hij een lekke band had gehad bij Gorssel.’ In paniek fietst zij naar haar ouderlijk huis en vertelt haar ouders wat ze heeft gezien. Ze gaan meteen naar de politie om een verklaring af te leggen.
Die woensdag blijft ze in bed. Duncans vriendin belt ’s avonds dat hij nog steeds niet thuis is. Ze fietst naar de sportschool waar Evert-Jan kickbokst. In zijn auto rijden ze naar het huis van Duncan. Diens vriendin en een vriend willen de politie bellen, maar dat vindt Evert-Jan niet nodig. Hij vertelt niet dat hij Duncan bij donkere mannen heeft zien instappen en dat ze de vorige nacht nog langs zijn geweest om geld te eisen. Zijn vriendin zegt dan niet dat ze Duncan in de keuken heeft zien liggen.
Van de mensen die volgens haar in de keuken aanwezig waren, zijn de vader van Evert-Jan, en twee ‘verhuizers’ inmiddels overleden. De anderen ontkennen ‘de indianenverhalen’ of zwijgen. Een verklaring uit 1989 van de ‘ex’ zit niet in het dossier. Nam de politie haar verhaal niet serieus of klopt die herinnering niet?
Een slinkse zakenman, narcist en psychopaat
Intussen denkt ‘heel’ Zutphen dat Van Til de moord heeft gepleegd. Bekenden noemen hem een slinkse zakenman, intimiderend, een narcist en een psychopaat. ‘Alles wijst naar Evert-Jan van Til.’
In Zutphen bezit hij volop horeca, huizen en kantoorpanden. De financiering? Discotheek Le Boulevard liep als een trein. Daarnaast runde hij volgens zijn ex-vriendin een heroïnelijn vanuit Pakistan. Tijdens een zomervakantie in Griekenland in 1990 vertelde hij haar dat hij met Duncan ruzie had gehad over 2 miljoen gulden en over De Spaan. Daarin had Duncan 50 mille geïnvesteerd, maar Evert-Jan wilde het café hebben.
Tegen EW noemt Van Til het ‘allemaal speculaties’. ‘Ik heb nog nooit iemand gedood en geen betrokkenheid bij moord.’
Moord-zonder-lijk
Valt de waarheid na 35 jaar nog te achterhalen? Moord lijkt logischer dan een verdwijning. Mogelijk had hij een motief. De vriendin van Duncan vond een schuldbekentenis van Van Til voor een lening van 25 mille in een lp-hoes. De aanschaf van het vuurwapen en een gehaktmolen roept vragen op, net als zijn bekentenis, dat hij de politie niet wilde bellen en zijn verklaringen bijstelde.
De rechtbank zag in juli geen ernstige bezwaren om hem vrij te laten, zegt zijn advocaat Mariska Bischop. Op haar verzoek worden nog vijf getuigen gehoord: twee mannen die destijds beweerden dat Evert-Jan hun over de moord had verteld, de vrouw van een gedetineerde die briefjes van Evert-Jan naar buiten smokkelde, een bewaarder, en de moeder van Evert-Jan, die ook over de briefjes verklaarde.
Het dossier bevat volgens Bischop veel tegenstrijdigheden. ‘Het onderzoek naar de haren heeft niets opgeleverd. Een alternatief scenario is nooit serieus nagetrokken. Er is geen lijk. Duncan Zwakke kan op een andere manier om het leven zijn gekomen of door iemand anders zijn vermoord. Wij gaan voor vrijspraak.’
Moord-zonder-lijk kan juridisch, maar is het bewijs overtuigend? ‘Heel’ Zutphen heeft Van Til al lang veroordeeld.