Zijn de ambitieuze groene doelen nog haalbaar? Dat hoort minister Sophie Hermans op 24 oktober. De regeringspartijen zetten zich schrap.
De asielplannen hebben de coalitie in een houdgreep. De regeringspartijen PVV, VVD, NSC en BBB steggelen over de inzet van een noodwet in de hoop de instroom zo in te perken. Maar vanaf eind oktober zou het coalitiegekibbel weleens over een ander onderwerp kunnen gaan.
Op 24 oktober onthult het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de Klimaat- en Energieverkenning. Voor klimaatfanaten zijn die cijfers net zo heilig als de financiële doorrekeningen op Prinsjesdag. Ingewijden weten al dat de klimaatdoorrekening slecht gaat uitpakken voor minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans (VVD).
Coalitie heeft weinig op met de klimaatambities
Verleden jaar bleek voor het eerst dat het klimaatdoel van 2030 haalbaar was. Maar door de trage uitvoering en het terugdraaien van gepland beleid door de nieuwe coalitie, bestaat de vrees dat het doel – 55 procent minder broeikasgasuitstoot ten opzichte van 1990 – uit zicht is geraakt. Dat gaat tot gedoe leiden in de coalitie. Hermans is krachtens de wet gebonden aan het halen van de doelen, maar staat alleen. De andere partijen hebben weinig op met de klimaatambities.
Dat was bij het vorige kabinet wel anders. De goede rapportcijfers van het kabinet-Rutte IV waren voor D66 het kroonjuweel. De Nederlandse broeikasgasuitstoot lag vorig jaar op koers om in 2030 met 47 tot 57 procent te zijn gedaald ten opzichte van 1990.
Een prestatie waarmee toenmalig klimaatminister en D66-lijsttrekker Rob Jetten pronkte tijdens de verkiezingscampagne voor de Tweede Kamer, maar die niet voorkwam dat zijn partij decimeerde. Na 22 november woei er een andere politieke wind. Geert Wilders won de verkiezingen, die werden gedomineerd door asiel- en niet door klimaatbeleid. De PVV-leider beloofde de kiezer juist dat het ‘onzinnige’ klimaatbeleid zou stoppen. ‘Ik zeg dat je het geld goed moet besteden en er zijn wel grotere problemen dan het klimaat,’ zei Wilders in een verkiezingsdebat op 20 november.
Al kon Wilders die verkiezingsbelofte niet verzilveren. ‘Helaas hebben wij onze handtekening onder de rest van die gekkigheid gezet,’ sprak dezelfde Wilders afgelopen mei verbitterd in de Tweede Kamer. In het Hoofdlijnenakkoord werd vastgehouden aan de klimaatambities, dankzij de inzet van de VVD.
VVD: ‘Windmolens draaien op subsidie’
De liberalen voerden eens campagne tegen klimaatmaatregelen met de slogan ‘Windmolens draaien op subsidie’, maar daar willen zij niet meer aan worden herinnerd. De VVD is voor stevig klimaatbeleid, zolang bedrijven meekunnen in de transitie.
Na de taaie onderhandelingen over het Hoofdlijnenakkoord vierde de VVD de oprichting van het ministerie van Klimaat en Groene Groei, met Hermans als minister, als een overwinning. Behoud van klimaatbeleid én gezonde overheidsfinanciën waren de winstpunten van de partij. De prijs daarvan krijgt Hermans nu voor de kiezen door het PBL-rapport.
Obstakels in het Hoofdlijnenakkoord
Wie het Hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB erbij pakt, ziet al de nodige obstakels opdoemen. Zo wilde het kabinet-Rutte IV rekeningrijden invoeren, maar nam het Hoofdlijnenakkoord daarvan afstand. Ook een geplande CO2-reductie van 2,5 megaton gaat niet door. Verder schrapte het Hoofdlijnenakkoord de verplichting voor burgers om vanaf 2026 bij vervanging van de cv-ketel een hybride warmtepomp aan te schaffen. Dat zadelt Hermans op met een extra CO2-reductie van 0,8 tot 1,3 megaton.
Die megatonnen tikken aan. Uit de ‘Klimaat- en Energieverkenning’ van vorig jaar blijkt dat Nederland nog zo’n 50 megaton moet reduceren om het klimaatdoel in 2030 te halen. Ook vanwege de wettelijke verplichting: Jetten regeert, mede dankzij Europese wetgeving, effectief over zijn graf heen.
Met het doel van 55 procent reductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050 had Jetten een stok achter de deur toen het PBL in 2022 waarschuwde dat de klimaatdoelen nog niet in zicht waren. Jetten stelde toen een Interdepartementaal Beleidsonderzoek in. Voormalig Centraal Planbureauvoorzitter Laura van Geest keerde elk ministerie binnenstebuiten op zoek naar opties om minder broeikasgas uit te stoten. Bij de VVD kreeg haar onderzoek de bijnaam ‘de martellijst van Van Geest’.
Hermans moet dat scenario zien te vermijden, zeggen coalitiebronnen tegen EW. De minister van Klimaat en Groene Groei moet de vele plannen die er al liggen eerst maar eens uitwerken, klinkt het in Den Haag. Zo wacht de Tweede Kamer al maanden op het wetsvoorstel van het ministerie voor het verplicht bijmengen van groen gas bij aardgas. Dat levert een CO2-reductie op van 4 megaton. Die winst kan Hermans goed gebruiken.
Verwacht geen nieuw klimaatbeleid
De roep om uitvoering van de plannen komt ook doordat de coalitie geen overeenstemming weet te bereiken over nieuw klimaatbeleid. Daarvoor is de politieke samenwerking te fragiel. PVV-leider Wilders gruwelt van elk klimaatbeleid, terwijl BBB vindt dat de huidige doelen al ambitieus genoeg zijn. Van een jaartje vertraging ligt de partij niet wakker, gaf BBB-fractievoorzitter in de Eerste Kamer Ilona Lagas toe. ‘Desnoods wordt er pas op de plaats gemaakt rondom de energietransitie,’ zei Lagas in de Senaat.
De VVD vormt de enige uitgesproken klimaatpartij in de coalitie. NSC profileert zich vooral met de uitvoerbaarheid van de plannen. Het klimaatbeleid kan tot botsingen leiden in het kabinet. Na een negatief oordeel van het PBL kan Hermans haar collega-ministers vragen om een extra bijdrage. Zij is immers bij wet verplicht daarvan werk te maken.
Hermans kan daartoe nadrukkelijk kijken naar de landbouw, waar de reductiedoelen, aldus het PBL vorig jaar, nog het verst weg zijn. Een kleinere veestapel zou niet alleen het halen van de klimaatdoelen dichterbij brengen, maar ook het stikstofprobleem verminderen.
Zo heeft een kritisch rapport van het Planbureau alles in zich om de Haagse verhoudingen in een al wankele coalitie nog verder op scherp te zetten.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
