NSC van Pieter Omtzigt is in crisis. De politieke ‘start-up’ is een samenraapsel van bevlogenen die wel erg snel na de oprichting gingen regeren.
De partij is een jaar na de oprichting in crisis, maar daar heeft ze eigenlijk geen tijd voor. Er moet worden geregeerd en problemen aangepakt. Het land snakt ernaar en de leden van NSC snakken er nog meer naar. Maar is regeren wel mogelijk met een gezelschap politici die uit alle hoeken en gaten uit de samenleving afkomstig zijn en werden gegrepen door de ideeën en bevlogenheid van Pieter Omtzigt?
De bijna voortdurende crisis waarin de partij verkeert, illustreert hoe moeizaam dat gaat. Dat komt zeker ook doordat het in augustus 2023 opgerichte NSC nog een partij in wording is. De huishoudelijke reglementen werden pas zaterdag 23 november op het partijcongres in Nieuwegein goedgekeurd, maar in Den Haag doet NSC al sinds begin juli op het hoogste niveau mee. Alsof het altijd al zo was.
De hoogopgelopen crisis in de nasleep van de Jodenjacht in Amsterdam legde nog iets anders bloot bij NSC, namelijk een verschil in denken en opvattingen.
Waar staan NSC in het politieke spectrum?
De politici komen uit alle windrichtingen. Sommigen waren al actief voor of lid van D66, en anderen van CDA en VVD. Of ze waren partijloos. Maar wat is die partij meer dan Pieter Omtzigt? Waar staat NSC in het politieke spectrum? Is de partij links of rechts, progressief, liberaal of conservatief?
Dat blijkt niet eenvoudig te duiden. Wat de crisis van afgelopen weken in elk geval illustreert, is de politieke dwangbuis waarin de partij sinds haar regeringsdeelname verkeert. Omtzigt had helemaal niet de intentie om te regeren met de PVV, maar de verkiezingsoverwinning van de partij van Geert Wilders deed hem van gedachten veranderen.
De kabinetsformatie en het eerste half jaar van regeren gingen, zeker ook in NSC-gelederen, niet bepaald soepeltjes. Afgelopen weken liepen de gemoederen het hoogst op. Er was bij sommige NSC’ers al veel ergernis over het opereren en de uitingen van de PVV – maar ook over de ‘toon’ van de andere coalitiepartners, VVD en BBB, die net als Wilders de polarisatie in de samenleving zouden aanwakkeren. De suggestie dat hele bevolkingsgroepen niet geïntegreerd zijn, zoals ook premier Dick Schoof aanvankelijk suggereerde, kwam daar nog bij. Staatssecretaris Nora Achahbar, zelf Marokkaanse Nederlander, en de Kamerleden Femke Zeedijk en Rosanne Hertzberger werd het te veel. Ze stapten op.
Het roept de vraag op of dit drietal misschien überhaupt niet bij de partij paste. Legde het vertrek misschien een schisma bloot tussen progressieve en conservatieve NSC’ers? Een enkeling bij NSC moppert dat de twee vertrokken Kamerleden altijd al moeilijk deden en altijd wat te mekkeren hadden. Maar van een diepe ideologische strijd blijkt weinig. De meeste NSC’ers zien hun partij als middenpartij. De karavaan trekt verder.
NSC zoekt een eigen plek in de politiek
‘Onrust hoort erbij en ik heb als raadslid en wethouder in Stein genoeg meegemaakt. Daar knetterde het enorm. Dat gaf mij een olifantenhuid. Ik heb afgelopen week vragen ingediend over chemiecluster Chemelot, waar kankerverwekkende stoffen vrijkwamen, en ben gewoon inhoudelijk aan het werk,’ zegt Kamerlid Natascha Wingelaar (50).
We werken door, is het credo van meer door EW ondervraagde NSC’ers in en buiten het kabinet. Afhakers horen erbij in de politiek. Zeker bij een nieuwe partij die het gedachtegoed nog aan het vormen is. Het veelgeprezen boek van Omtzigt – Een nieuw sociaal contract – wordt nog altijd bejubeld, maar het is geen beginselprogramma, zoals partijen doorgaans hebben en waardoor politici zich in hun handelen kunnen laten leiden.
NSC zoekt een eigen plek in de politiek. Vicefractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven noemt de partij rechts-conservatief. Vraag is of alle actieve politici zichzelf zo zien. De vertrokken staatssecretaris Nora Achahbar werkte in 2006 bij de Kamerfractie van D66 en Zeedijk was burgerraadslid van die partij in Geldrop-Mierlo. Hertzberger was fervent tegenstander van de PVV en maakte dat geregeld kenbaar, maar ze was op sommige punten juist behoudend. Zo was ze kritisch over de euthanasiepraktijk.
De meeste leden van NSC kenden de vertrokken politici niet eens. Het is het lot van een jonge partij. Het wekt allemaal nog de indruk van los zand.
‘Ik denk juist dat NSC deze problemen heeft, omdat het eerlijke politici zijn,’ zegt congresbezoeker Nanneke de Fouw (64) uit Delft. Maria Hoogveld (70) uit Amsterdam beaamt dat. ‘De houding van NSC in de Haagse arena vind ik vergeleken met sommige andere partijen integer en goed.’
Zelfs de zorgwekkende peilingen leiden tot weinig merkbare onrust binnen NSC. De partij slinkt virtueel van twintig naar drie tot zes zetels. De NSC-politici en partijleden in Nieuwegein zijn eensgezind over wat er moet gebeuren. Aan de slag en de problemen van het land aanpakken. Omtzigt heeft van zijn trouwste achterban niets te vrezen, want dit is ook wat hij zelf vindt. Hij wil voor 1 april voorstellen van het kabinet over immigratie, wonen en arbeidsongeschiktheid.
Of hij het crisistij gaat keren? Omtzigt erkent dat ‘we iets te weinig laten zien van de oplossing en iets te veel bezig zijn met de tweet van de dag’.
Heeft NSC te snel regeringsverantwoordelijkheid genomen?
Maar in Den Haag is nou eenmaal altijd wel ergens ophef over. NSC’ers vinden dat de partij er zich niet door moet laten afleiden. ‘Ik denk dat een goede, degelijke partij, die voor goed bestuur ijvert, op de achtergrond moet werken. Net als een loodgieter of elektricien. Als die zijn werk goed doet, heb je dertig jaar nergens last van. Dat is de vloek van een goede bestuurder. Een goede bestuurspartij creëert geen drama. Als je een oppervlakkige partij bent en veel lawaai maakt, heb je het sentiment mee, maar het gaat erom wat je realiseert,’ zegt Philip Boontje (37) uit Utrecht.
De data-architect volgt de politiek al sinds zijn tienertijd. ‘Prima dat we in de regering zitten, maar het is hoog gegrepen voor zo’n jonge partij die zo snel regeringsverantwoordelijkheid nam. We zoeken nog naar wie we zijn en waar we voor staan. Alsof je net bent geboren en meteen de marathon loopt. De problemen vallen me nog mee.’
Jurr van Dalen (69) uit Zuidwolde is blij dat de Kamerfractie na de strubbelingen doorgaat. ‘Wij worden soms gezien als een partij die al heel lang bestaat, maar NSC is een start-up met alle uitdagingen van dien,’ zegt het voormalig D66-Statenlid in Drenthe.
Een enkeling vindt de partij te terughoudend. Rachid Guernaoui (52) is in Den Haag raadslid namens Hart voor Den Haag en landelijk lid van NSC. ‘Het is een beginnende partij, maar er moet sterker worden gecommuniceerd waar de partij mee bezig is en welke resultaten zijn behaald. Ook moet duidelijk worden gemaakt dat NSC op het gebied van migratie niet alleen arbeids- en studiemigratie wil aanpakken, maar ook asiel. Het lijkt soms of NSC dat niet wil.’
Nieuwe crises liggen op de loer voor NSC
De partijtop heeft de jongste crisis verwerkt. Kabinetsleden zijn welgemoed van plan om eindelijk daden te tonen. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) gaat komend jaar op maandagen met zijn ambtelijke top in provinciehoofdsteden vergaderen, om zo de afstand tot Den Haag te verkleinen.
Staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken (55) zegt tegen EW dat het kabinet het gesprek zal aangaan met de verdeelde samenleving. ‘Vooral met die enorme groepen in het midden.’ Hij doet geen oproep aan Geert Wilders om zich te matigen met uithalen. NSC lijdt daar erg onder en misschien de samenleving ook wel. Maar Struycken zegt dat hij niks heeft te zeggen over Wilders. ‘Hij mag zeggen wat hij wil. Ik zeg hem wel: “Ga in gesprek.” Dat zeg ik aan iedereen. En wees bereid om te luisteren.’ Zelf gaat Struyken dit in elk geval doen, zegt hij.
Alle ogen zullen gericht blijven op NSC, dat geldt als de lastigste partij in de coalitie. Omtzigt spreekt nog altijd van een extraparlementair kabinet, terwijl hij zichzelf als fractievoorzitter vanuit de Kamer voortdurend met het kabinet bemoeit. Een ingewikkelde constructie. Nieuwe crises liggen op de loer.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
