Niet de integratie van Marokkaanse jongeren is het probleem, zoals premier Dick Schoof beweert, maar antisemitisme.
In het Amsterdamse stadsdeel Nieuw-West is de reactie op het geweld tegen supporters van voetbalclub Maccabi Tel Aviv nog steeds het gesprek van de dag in de week na 8 november. Marokkanen vormen hier ruim eenderde van de wijkbewoners. ‘Wij krijgen nu allemaal de schuld in de schoenen geschoven,’ zegt een Marokkaanse marktverkoper verontwaardigd, terwijl hij lege groentekratjes naast zijn stal opstapelt.
Op Plein ’40-’45 zitten drie Marokkaanse jongens. Eén van hen, een 19-jarige hbo-student ICT, zegt de woede over de ‘provocerende zionisten’ te begrijpen. ‘Maar ik ben blij dat ik niet naar de binnenstad ben gegaan. Met een strafblad kom je niet meer aan het werk. Er wordt nu door iedereen vies naar ons gekeken.’ Zijn vrienden knikken. ‘Bij het geweld waren ook Syriërs, Irakezen en Eritreeërs betrokken. Dat kunnen wij horen aan de accenten en zien op de filmpjes.’
Premier Schoof koos niet voor een pacificerende toon
‘Een etiket dat eenmaal ergens op is geplakt, is moeilijk los te weken,’ zegt criminoloog Frank van Gemert (66), die veel Marokkanen in Amsterdam kent. Dat geldt ook voor de gewelddadige gebeurtenissen in de nacht van 7 op 8 november. ‘De signalen waren rommelig en er zijn verkeerde bewoordingen gebruikt. Je moet terughoudend zijn met conclusies zolang de feiten niet bekend zijn.’
In de media en door politici van de coalitie werd gesproken over ‘Jodenjacht’ en een ‘pogrom’ door ‘Marokkaanse jongens op scooters’. Over de rol van de Maccabi-fans was nog weinig bekend.
In plaats van een pacificerende toon plakte premier Dick Schoof het etiket nog eens extra stevig vast. Na afloop van de ministerraad op maandag 11 november zei hij: ‘Er is gejaagd op Joden. Dat is antisemitisme. We hebben een integratieprobleem als jongeren dit soort activiteiten plegen.’
Staatssecretaris Jurgen Nobel (VVD) van Participatie en Integratie stelde dat islamitische jongeren ‘voor een heel groot deel onze normen en waarden niet onderschrijven’. Schoof zwakte die uitspraak iets af (‘een deel’), maar beloofde tegelijk harde maatregelen. Zo pleitte hij voor controle op religieuze weekendscholen door de onderwijsinspectie. Verder kondigde hij een onderzoek aan naar de mogelijkheid om het Nederlandse paspoort af te pakken bij antisemitisme.
Verdachten voor ‘een belangrijk deel’ Marokkanen
In een brief aan de gemeenteraad zette burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) namens de veiligheidsdriehoek de dan bekende feiten op een rij. Op veertien locaties in het centrum en aangrenzende buurten waren bij hit and run-acties gewonden gevallen, van wie vijf naar het ziekenhuis moesten. ‘Het blijkt voor de politie bijzonder moeilijk om tegen dit soort flitsmomenten op te treden. Relschoppers verplaatsen zich in kleine groepen, te voet, per scooters of auto, vallen Maccabi-supporters kortstondig aan en verdwijnen weer.’
Of er sprake was van een georganiseerd verband en een antisemitisch motief wordt onderzocht. ‘Wat er de afgelopen dagen is gebeurd, is het gevolg van een giftige cocktail van antisemitisme, hooligangedrag en woede over de oorlog in Palestina en Israël.’
De politie heeft tientallen verdachten in beeld. Daarbij gaat het voor ‘een belangrijk deel’ om Marokkanen, zegt een leidinggevende. Pro-Palestina-activisten die rond de wedstrijd bij de Arena waren, speelden mogelijk ook een rol.
De ‘relschoppers’ communiceerden via Telegram en Snapchat. Dat berichtenverkeer is voor de politie lastig bij te houden, zei terrorisme-expert Jelle van Buuren in Het Parool: ‘Je moet die overdaad aan informatie verzamelen, verifiëren en de impact ervan wegen.’ Daardoor loop je altijd achter de feiten aan.
De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Gideon Saar zei dat de Mossad de Nederlandse overheid had gewaarschuwd voor geweld. Premier Schoof en minister David van Weel (VVD) van Justitie ontkennen enige waarschuwing te hebben ontvangen.
Marokkanen oververtegenwoordigd in de misdaadstatistieken
Dat Marokkaanse jongens uit Amsterdam-West bij het geweld een dominante rol hebben gespeeld, is geen verrassing. Zij zijn oververtegenwoordigd in de misdaadstatistieken. Ondanks de intensieve Top600-aanpak is een deel van hen niet te redden. De verlokkingen van het snelle drugsgeld zijn groot.
Criminoloog Jan Dirk de Jong, die in 2007 promoveerde op een onderzoek naar delinquent groepsgedrag van Marokkaanse jongens, heeft nog geen goed beeld. ‘Wellicht hebben deze jongeren zich uit de tent laten lokken, omdat ze niet volwaardig meetellen. En hebben ze juist meegedaan, omdat ze met dit ernstige gewelddadige gedrag iemand zijn in zo’n tijdelijke en diffuse groep.’
Maandagavond 11 november ging bij rellen rond Plein ’40-’45 een tram in de fik. De Marokkaanse ICT-student was door een vriend gebeld dat zijn broertje van 15 wilde meedoen. ‘Ik heb hem opgehaald met de auto en een lesje geleerd.’
Antisemitisme diep ingeworteld in Arabische cultuur
Speelde antisemitisme een rol? Volgens experts zit het diep geworteld in de Arabische cultuur. Van de Marokkanen is zo’n 70 procent Arabier en 30 procent Berber. De Jong denkt dat er minder sprake was van ‘een puur antisemitisch sentiment – voor zover de relschoppers echt politiek gemotiveerd waren – en meer van een pro-Palestina/pro-Amsterdam sentiment en een reactie op de beleefde uitdaging in hún stad’. Hij verwacht niet dat Amsterdamse jongeren – ondanks hun uitlatingen – op ‘Joden gaan jagen’. ‘Het is de vraag of ze dat deden, terwijl ze zich zo dom, kwetsend en voor Joodse mensen zeer bedreigend en angstaanjagend uitdrukten. Ze vroegen naar paspoorten, niet naar keppeltjes.’
Onder Marokkanen is Schoofs uitspraak over het ‘integratieprobleem’ hard aangekomen. ‘De hele gemeenschap krijgt de schuld,’ zegt de Marokkaanse eigenaar van een sportschool. Hij is al jaren betrokken bij de aanpak van de zwaarste Top600-criminelen. ‘Ik voel het ook. Maar ik werk hard en doe veel voor de Nederlandse samenleving.’
Ook goed geïntegreerde moslims kunnen er toch omstreden denkbeelden op nahouden over Joden? ‘De Israëlische elitehooligans wilden knokken,’ zegt de sportschoolhouder. ‘Die relschoppers reageerden op hun agressie. Als je neef wordt aangevallen of de taxi van je oom beschadigd, dan sta je op. Maar het was geen Jodenjacht.’
Disciplineren van jongeren
Sportscholen spelen een belangrijke rol bij het disciplineren van jongeren. ‘We brengen ze normen en waarden bij. Rabbijn Lody van de Kamp, die samenwerkt met Saïd Bensellam om de dialoog tussen Joden en moslims te bevorderen, kan hier veilig rondlopen. In Marokko leven moslims en Joden vredig naast elkaar.’ Een Marokkaanse vader die als taxichauffeur werkt en op zijn zoontje wacht, bevestigt dat beeld. ‘Ik woonde zelf in de Rivierenbuurt onder Marokkaanse Joden en ik ken veel Joden. Angst voor geweld is niet nodig.’
De Marokkaanse jeugdwerker Ali (27, niet zijn echte naam) komt aanrijden op zijn fatbike. Hij kent veel van de straatjongens. ‘Ik ben fulltime een grote broer voor ze. Ze komen uit kwetsbare gezinnen en zijn vaak laag verstandelijk beperkt en overzien de consequenties van hun gedrag niet goed.’
Het Gaza-conflict leeft sterk onder hen. ‘Ze voelen zich verbonden met Palestina, maar hebben hun woede verkeerd gekanaliseerd. Ik begrijp de angstgevoelens van de Joodse gemeenschap. Mijn core business is dit te voorkomen.’
Marokkanen over één kam geschoren door Schoof
Na een gesprek op het Catshuis met Joodse en maatschappelijke organisaties over het tegengaan van antisemitisme, zei premier Schoof op dinsdag 12 november: ‘Het is op geen enkele manier de bedoeling om groepen jongeren voor het hoofd te stoten, maar wel van belang om dingen te benoemen.’
Veel Marokkanen nemen het de premier kwalijk dat hij hen over één kam scheert met de agressieve relschoppers. ‘Hij trok voorbarig verregaande conclusies. Daardoor kregen wij allemaal meteen een verkeerd etiket opgeplakt.’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
