Geen liberaal op het VVD-congres die ontkent dat het moeizaam gaat in de coalitie met PVV, NSC en BBB. Maar de vastberadenheid is groot om eindelijk de immigratie goed te regelen, ziet Carla Joosten.
De VVD-leden bleken pragmatisch en gaven op het najaarscongres in Den Bosch brede steun aan partijleider Dilan Yeşilgöz. Het deel van de achterban dat zich zorgen maakt over de ‘liberale kernwaarden’, wist geen wig te drijven in de partij. Confrontaties bleven uit.
Voorafgaand aan het congres van zaterdag 30 november bleek andermaal ongemak onder de achterban over de samenwerking met de radicaal-rechtse PVV. De liberale jongerenclub JOVD ondervroeg 1.040 JOVD- en VVD-leden, van wie 90 procent het kabinet-Schoof ‘chaotisch’ vindt, 77 procent een ‘negatief gevoel’ heeft en 71 procent niet verwacht dat het kabinet veel voor elkaar gaat krijgen op het gebied van immigratie. RTL Nieuws concludeerde na onderzoek onder het eigen Nieuwspanel dat ruim driekwart van de VVD-kiezers geen vertrouwen in het kabinet heeft. VVD-coryfee Ed Nijpels, die op het congres afwezig was, gaf aan de vooravond ervan zijn gebruikelijke kritiek.
VVD-leider Yeşilgöz liet zich door dit alles niet uit het veld slaan. In een opzwepende speech omarmde ze de critici en beloofde ze het populisme met VVD-liberalisme te verslaan. Ze liet zich ook niet ontmoedigen door het in de coalitie vaak opspelende amateurisme. Het kabinet moet presteren. Haar adagium is ‘doorgaan met de coalitie’. Probleem is wel, erkende ze, dat het kabinet nog weinig beleid presenteerde. Al wees ze er ook op dat het kabinet nog maar amper een half jaar aan de gang is.
VVD wil geen kleine, maar ‘compacte’ overheid
Voor de VVD-leider, dochter van vluchtelingen, is vrijheid de belangrijkste liberale waarde. Maar volgens de critici staan die liberale waarden, zoals verdraagzaamheid, in de rechtse regeringscoalitie onder druk.
En warempel werd er op het partijcongres over die waarden gesproken, in liefst twee deelsessies. Een over het te vernieuwen Liberaal Manifest, en een over de kernwaarden uit het VVD-beginselprogramma zoals individuele vrijheid, verantwoordelijkheid, sociale rechtvaardigheid, verdraagzaam en gelijkwaardigheid. Ruim een uur lang passeerden geleerden als Jean-Jacques Rousseau, Benjamin Constant, Alexander von Humboldt en Alexis de Tocqueville de revue. Moet de VVD niet ook kansengelijkheid nastreven, en is de door de VVD nagestreefde ‘kleine overheid’ nog wel bij de tijd?
Voorzichtige conclusie: kansengelijkheid is een onmogelijk begrip, omdat het ook opvoeding raakt en daarom bemoeienis achter de voordeur vergt. En in plaats van een kleinere overheid, waarvoor de VVD altijd pleit, is ‘compacte overheid’ beter.
‘Kritiek wordt serieus genomen’
Het zijn zaken voor de lange termijn. De actuele kopzorgen stonden in zorgvuldig gecomponeerde moties. Zo riepen 117 VVD-leden, onder leiding van oud-Tweede Kamerlid Pim van Strien, op niet bij te dragen aan de polarisatie, stigmatisering en stereotypering van groepen: ‘VVD’ers moeten zich, ook als het spannend wordt, niet laten verleiden tot generaliserende en stigmatiserende uitspraken.’ En ‘de VVD moet tegen voorstellen stemmen die schendingen van de hiervoor genoemde liberale kernwaarden in zich dragen, en die ook niet zelf indienen’.
Andere VVD’ers wezen erop dat de vorige kabinetten waarin de partij zat juist een linksere signatuur hadden, en dat er geregeld al te lastige besluiten moesten worden genomen. Vandaar de oproep ‘tot het laag houden van de belastingen en het in ere houden van de algemene beginselen van marktwerking, soevereiniteit en democratie die de basis vormen van rechtstatelijk correct en liberaal besturen’.
Het hoofdbestuur had met al deze moties geen probleem. ‘Overnemen’ was het pragmatische advies aan de leden en dat gebeurde ook. ‘De regie en touwtjes waren stevig in handen. In die zin wordt de kritiek wel serieus genomen. Blijkbaar was dat nodig,’ reageert Max Patelski (35), een van de critici.
VVD zit krap bij kas
De VVD heeft trouwens nog andere problemen. Een dalend ledental en een krimpende kas. Aangezien er in 2026 geldverslindende gemeenteraadsverkiezingen aankomen, gaat de contributie omhoog en werd ieder lid gevraagd te zorgen voor minstens drie nieuwe leden. Een nobel streven, maar in geïndividualiseerd Nederland is lid worden van een partij niet meer in de mode.
Terwijl kritiek werd weggemasseerd met door het hoofdbestuur overgenomen moties, zorgden ijverige Kamerleden en ministers in de wandelgangen voor oppeppende taal. Ze benadrukten dat ze gewoon met hun werk bezig zijn. ‘Ja, er is afleiding en rumoer, maar ik blijf me bezighouden met opkomen voor ondernemers,’ aldus VVD-Kamerlid Arend Kisteman (40), voormalig bakker.
‘Niets mis met ons liberalisme’
Gewone leden kunnen dat doorzetten waarderen. ‘Is er iets mis met ons liberalisme? Helemaal niet,’ zegt René van der Avoort (75), makelaar uit Almere, een gemeente waar de PVV altijd sterk is. Van der Avoort zag in Almere hoe Nederlanders niet naast nieuwkomers willen wonen, maar ook hoe nieuwkomers de Nederlandse normen en waarden niet altijd respecteren. ‘Ik heb er moeite mee dat er moslims zijn die hun vrouw onderdrukken. Het is dus allemaal erg genuanceerd. We moeten waken over ons vrije en mooie land.’
Nicole de Waal-Molenschot (63), ondernemer uit Gouda, wimpelt weg dat er verdeeldheid zou zijn in de VVD. ‘Zoals in alle politieke partijen, heb je binnen de familie verschillende kinderen. Wij zijn een hele stabiele, sterke partij die gaat voor veiligheid, een sterke economie en vrijheid, en wij kijken niet weg. Wij lossen het op en nemen onze verantwoordelijkheid.’
Ze is niet bang dat de samenstelling van dit kabinet lastig is voor de VVD. ‘Absoluut niet. Wij gaan het fixen. Die coalitie blijft bij elkaar. We moeten over rechts dingen gaan regelen. Onder Mark Rutte was de VVD al veel te lang links.’
VVD’ers die aanvankelijk kritisch waren over de samenwerking met de PVV, leggen zich daar nu soms bij neer. ‘Het sluitstuk van een democratie is de vereniging. En als de vereniging zegt dat we dit gaan doen, dan gaan we dit doen. Dat staat voor mij vast. Ik was zelf geen voorstander van deze samenwerking, maar nu die er is, is het zo,’ zegt Europees Parlementslid Bart Groothuis (43).
Geen nieuw cordon sanitaire jegens de PVV
Victor Cillekens (79) uit Roermond vindt het van belang dat de VVD als enige partij met ervaring in het kabinet zit. ‘Anders was het pas echt een puinhoop geworden. Bovendien kunnen we nu eindelijk onze agenda uitvoeren. Dat lukte in vorige kabinetten niet. We hebben een klein probleem met integratie. Een deel van de mensen respecteert onze normen en waarden niet, maar ik wil niet alle mensen over één kam scheren. Ik ben goed ingevoerd in de Turkse en Marokkaanse gemeenschap in Roermond en heb er veel respect voor,’ zegt de voormalig eigenaar van een bouwmaterialenhandel.
Hij wijst op de onwenselijkheid van een nieuw cordon sanitaire jegens de PVV. ‘Op dit moment stijgt de PVV nog even in de peilingen, maar ik denk dat dat gaat veranderen. We zien dat Geert Wilders steeds meer water bij de wijn moet doen. Dus Henk en Ingrid, om het maar populair te zeggen, moeten er eerst zelf achter komen hoe het werkelijk in elkaar zit.’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
