Tweede Kamerleden bezoeken hun collega’s in Amerika vlak voordat Donald Trump terugkeert als president. ‘Het belang van persoonlijk contact is zeer groot.’
Geen shock, maar verbazing overheerste in Den Haag toen Donald Trump op 5 november 2024 de Amerikaanse verkiezingen won. Hij heeft het weer geflikt, was de gedachte. Opnieuw krijgen Nederland en Europa te maken met een onvoorspelbare president, die misschien wel uit is op wraak. Een groep Kamerleden reisde naar de hoofdstad Washington om de banden met Amerikaanse collega’s aan te halen in het Huis van Afgevaardigden, en zich voor te bereiden op Trumps terugkeer.
Van de oorlog in Oekraïne tot de NAVO en de handelsbetrekkingen tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie – alles staat op het spel. De tweede termijn van Trump kan een wilde rit worden, net als zijn eerste periode van 2016 tot 2020.
Ultieme kans om contacten aan te halen
Toch zijn Kamerleden hoopvol gestemd in gesprekken vóór hun reis. De overtuiging is dat dankzij de ervaringen uit de eerste ambtstermijn er nu beter met Trump is om te gaan – hoe onvoorspelbaar hij ook is. De reis van de Kamerleden is daarvan een voorbeeld. CDA-Tweede Kamerlid Derk Boswijk (35) begon in juli 2024 al met het maken van plannen. Hij vond dat een groep Kamerleden op pad moest naar de Verenigde Staten. Hij zag het als de ultieme kans om de contacten nog even aan te halen voordat Trump in het Witte Huis terugkeert. ‘In deze eerste maanden kun je nog een soort van invloed hebben. Als we pas over een half jaar met onze Amerikaanse collega’s zouden spreken, is het te laat. Dan heeft Trump zijn beleid al in beton gegoten.’
Boswijk is voorzitter van de contactgroep Verenigde Staten. Op 5 januari stapte hij met een flink aantal collega’s op het vliegtuig naar New York en daarna Washington. Naast Boswijk gingen Maikel Boon (PVV), Rachel van Meetelen (PVV), Eric van der Burg (VVD), Daniëlle Hirsch (GroenLinks-PvdA), Isa Kahraman (NSC) en Jan Paternotte (D66) mee.
Belang van persoonlijk contact zeer groot
Tijdens de week stonden handel en internationale veiligheid centraal. In New York spraken de Kamerleden met Nederlandse ondernemers in de grootste stad van het land. In Washington bezoeken de Kamerleden een denktank en Amerikaanse Congresleden.
Die hebben een soortgelijke club: de Congressional Caucus on the Kingdom of the Netherlands. Daarin verenigen de Amerikaanse politici zich die afstammen van Nederlandse immigranten, zoals de covoorzitters Bill Huizenga (Republikeinen) en Derek Kilmer (Democraten). Ook Congresleden die een district vertegenwoordigen dat veel handel drijft met Nederland, hebben zich bij die groep aangesloten.
Volgens Boswijk is het belang van persoonlijk contact zeer groot. ‘Het zijn gewoon mensen van vlees en bloed die initiatieven nemen en wetten steunen of verwerpen, net als in Nederland. Dan is het gewoon ontzettend belangrijk dat je persoonlijke contacten hebt.’
Hoe belangrijk die zijn, zal na 20 januari blijken wanneer Trump het Witte Huis betreedt. Trump wil het roer omgooien en heeft nog wat rekeningen met Europa te vereffenen. Veel van zijn uitspraken afgelopen jaar doen vermoeden dat Europa radicale veranderingen boven het hoofd hangen.
Zo beloofde Trump binnen 24 uur vrede te kunnen stichten tussen Oekraïne en Rusland. Van NAVO-bondgenoten eiste hij begin december een ‘eerlijke’ behandeling van de Verenigde Staten. Zo niet, dan dreigt hij uit de verdedigingsalliantie te vertrekken. En Europese landen moeten onmiddellijk wat doen aan het grote handelstekort met de Verenigde Staten. Anders, zo dreigt Trump, zullen ‘tarieven tot in het oneindige’ volgen.
Voor Europa is het lastig anticiperen op dergelijke dreigementen. Over het Amerikaanse buitenlands en handelsbeleid heeft een president zo goed als het alleenrecht. Met een handtekening onder een decreet kan hij direct vergaande beleidswijzigingen afdwingen, zoals het invoeren van hogere handelstarieven. Voorbereidingstijd is er dan nauwelijks voor de Europese regeringen.
Nederland economisch sterk afhankelijk van de Amerikanen
Ongeacht waar Trump mee komt – Europa moet vasthouden aan de eigen normen, vindt GroenLinks-PvdA-politicus Daniëlle Hirsch (56). ‘In normering zit de kracht van hoe wij handeldrijven.’ Volgens Hirsch moet er worden gekeken naar hoe je handel kunt drijven zonder de eigen waarden op te offeren. ‘We moeten voorkomen dat we onze klimaatdoelen en mensenrechten loslaten.’
Nederland is kwetsbaar in een handelsoorlog. Uit onderzoek van het Centraal Planbureau blijkt dat bij het volledig staken van de handel tussen de Europese Unie en Amerika de impact op het Nederlandse reële inkomen ‘sterk negatief’ is – de slechtste categorie. Samen met Ierland en Denemarken is Nederland zo kwetsbaar doordat het een kleine, open economie is met sterke handelsrelaties met de Amerikanen.
Toch is Eric van der Burg (VVD) niet van mening dat Europa onvoorbereid is op de tweede termijn van Trump. ‘Vlak na zijn verkiezing is er heel snel gehandeld door velen in Europa. Dat varieert van de secretaris-generaal van de NAVO die afreisde naar Florida om met Trump te praten, tot veel bewindslieden die in de actiestand zijn geschoten.’
Hirsch ziet voor Europa zelfs mogelijkheden om het initiatief terug te pakken. ‘Toen Trump in zijn eerste termijn de Amerikaanse abortushulp aan Afrikaanse landen wegbezuinigde, stond toenmalig minister Lilianne Ploumen klaar met een alternatief fonds. Die bereidheid moeten we opnieuw hebben. Al heb ik het liefst dat we op zoveel mogelijk vlakken kunnen blijven samenwerken.’
Ook Van der Burg (59) ziet samenwerking als het centrale uitgangspunt van de Nederlandse relatie met de Amerikanen. De liberaal kan niet ontkennen dat er een grote verandering op Nederland afkomt. ‘We moeten daar niet naïef over zijn,’ waarschuwt hij. ‘De zeven vette jaren – die geen zeven vette jaren waren, maar ruim zeventig vette jaren – die zijn wel voorbij.’ Sinds de Tweede Wereldoorlog groeide de welvaart in Europa en was de veiligheid van het continent gegarandeerd dankzij de Amerikanen. ‘Overal zat een stijgende lijn in. Alles was morgen beter dan vandaag. Dat kan natuurlijk nog steeds, maar dan moet je er zelf wel hard voor werken.’
Van der Burg wijst onder meer op defensie. Jarenlang voldeed Nederland niet aan de afspraak tussen de bondgenoten om 2 procent van het nationaal inkomen aan defensie te besteden. Inmiddels heeft Nederland dat been bijgetrokken. In 2024 werd de NAVO-norm voor het eerst in decennia gehaald.
Nederland neemt niet het voortouw met de steun aan Oekraïne
Tot zijn ongenoegen ziet Boswijk dat Nederland ondanks die forse investeringen niet meer echt vooroploopt in de steun aan Oekraïne. ‘Het vorige kabinet begon met de levering van F-16’s aan Oekraïne, dit kabinet aarzelt te veel.’ Boswijk wijst op de 300 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden. ‘Als wij dat geld vrijmaken voor de steun aan Oekraïne, kan het land weer jaren vooruit. Maar het kabinet wacht af in plaats van het voortouw te nemen.’
Boswijk rekent erop dat Trump Oekraïne niet meteen dwingt tot het staken van de strijd tegen de Russische invasie. ‘De steun zal minder vrijgevig zijn, maar vrede afdwingen, kan Trump niet.’ Van der Burg deelt die opvatting. ‘Trump is een dealmaker. Misschien wil hij geen militaire middelen meer doneren aan het land, maar reken er maar op dat hij het goed vindt als wij Europeanen die voor Oekraïne willen kopen bij de Amerikaanse industrie. Dan verdient Amerika er gewoon aan en zal Trump dat niet snel stopzetten.’
Zo is het bewaren van het wankele evenwicht het uitgangspunt voor de relatie tussen Den Haag en Trump.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
