Hoewel het fenomeen al eeuwen voorkomt, is de gewelddadige jihad plotseling ‘trending’ onder Europese moslimjongeren. Leidse onderzoekers probeerden een algemeen profiel van de Europese jihadist op te stellen.
Er bestaat geen prototype voor de IS-terrorist, schreef Elsevier eerder. Er lopen rijkeluiskindjes en geesteszieke psychopaten rond. Het ene moment spelen ze op de PlayStation, een maand later hakken ze met een bijl het hoofd van een ‘ongelovige’ af.
Gedrag
Veiligheidsdiensten zijn geïnteresseerd in het gedrag van deze jonge moslims op het moment dat hun toekomstige wandaden nog hersenspinsels zijn. Is er een typische manier van handelen of kun je radicalisering in het uiterlijk waarnemen?
Deze vragen nodigden drie Leidse onderzoekers uit tot een studie naar het gedrag van vijf jonge jihadisten. Daan Weggemans, Edwin Bakker en Peter Grol van het Centre for Terrorism & Counterterrorism ondervroegen achttien personen die dichtbij de vijf Syriëgangers staan of stonden. De uitkomst van deze gesprekken werd geanalyseerd door een groep van 25 experts op het gebied van radicalisering en terrorisme. Hoewel ook de onderzoekers tot de conclusie kwamen dat er geen standaard profiel bestaat voor de radicaliserende jihadist, presenteren zij ter illustratie toch twee ‘compositieverhalen’:
Daan de bekeerling
Daan groeit op in een multi-etnische probleemwijk van een middelgrote stad in de Randstad. Hij doet het goed op school maar veel vrienden heeft hij niet. Leeftijdsgenootjes zien Daan als een rare snuiter die altijd met zijn neus in de boeken zit. Als zijn vader op jonge leeftijd overlijdt, raakt zijn moeder het contact met hem kwijt. Daan vindt aansluiting bij twee oudere jongens uit Irak die ook problemen hadden maar rust en structuur hebben gevonden via de islam. Daan raakt geïnspireerd en bekeert zich tot de islam. Het enige contact dat hij had met leeftijdsgenootjes verbreekt hij, ook komt hij nog zelden thuis. Daan sluit zich aan bij een groep radicale moslims die zich boos maken over de situatie in Syrië. Vanwege intimidaties worden zij geweerd van de moskee die ze bezochten. Politieagenten en sociaal werkers maken zich zorgen over deze jongeren, maar ondernemen geen actie omdat de intimidaties zijn gestopt. Enkele dagen later zijn de moslims, inclusief Daan, afgereisd naar Syrië.
Driss de stadsallochtoon
De Marokkaanse Driss groeit op als derde kind van acht in een grote stad in Nederland. Als kind is hij vaak buiten aan het voetballen met leeftijdsgenootjes. Driss heeft moeite met school waar hij het VMBO-doorloopt. In rappen is hij veel beter. Met scherpe teksten rapt hij over de discriminatie tegen jonge immigranten. Vanwege zijn rapkunsten, in combinatie met sympathieke en vrolijke karakter, is Driss geliefd op school en daarbuiten. Maar dan raakt hij zijn baantje bij de supermarkt kwijt omdat hij betrokken zou zijn bij een overval. Hij komt terecht in een sociaal programma in een andere stad, maar komt nauwelijks opdagen. Driss stopt met rappen en raakt geïnspireerd door een charismatische figuur die een praatje houdt in de moskee. Van rapper wordt hij een driftige spreker over de problemen van jonge moslimjongeren in het westen. Samen met anderen stapt hij op anderen af om ze van zijn gelijk te overtuigen. Vanwege zijn charisma gaat dit heel goed. Driss wordt al snel de leider van een activistische islamgroepering. Zijn ouders maken zich hier geen zorgen over omdat ze blij zijn dat Driss eindelijk weer enthousiast is over iets. Als ze er korte tijd later achter komen dat hun zoon naar Syrië is vertrokken zijn ze boos op de politie. ‘Waarom hebben ze hem niet tegengehouden? ‘
Conclusie
De onderzoekers concluderen dat jihadisten hoofdzakelijk allochtone achtergrond hebben, maar dat er ook etnische Nederlanders tussen zitten. Internet speelt een rol in de radicalisering, maar is niet doorslaggevend. Het gaat vooral om mannen onder de 25 jaar met een middelmatig- of laag opleidingsniveau die in multi-etnische probleemwijken opgroeiden.
De lagere sociale klassen zijn oververtegenwoordigd. Woede over deze omstandigheden zijn kenmerken van radicalisering. Ook komt afsluiting van de samenleving veel voor. Hoewel baarden voorkomen, is er geen standaard uiterlijk van de radicaliserende jihadist. De onderzoekers onderstrepen dat deze conclusies zijn gebaseerd op slechts vijf gevallen en moedigen verder onderzoek aan.