Op een internationale conferentie legden minister Jeanine Hennis van Defensie en generaal Tom Middendorp ander fundament onder defensie.
‘We worden omringd door brandhaarden. De klok tikt en we raken door onze opties heen,’ zei generaal Tom Middendorp, commandant der strijdkrachten, deze week in Soesterberg op een internationale conferentie over de toekomst van defensie.
‘Ik heb geen geduld. Er is geen tijd te verliezen,’ voegde VVD-minister Jeanine Hennis eraan toe. ‘We moeten onze militaire kracht opnieuw uitvinden. Europa is omsingeld door langdurige conflicten. Er is een territoriale dreiging en verder zijn er gevaren van terrorisme, religieus radicalisme, sektarisch geweld, grensoverschrijdende misdaad, cyberaanvallen, vluchtelingenstromen uit ineenstortende staten.’
Superioriteit
Aan onheilspellende geluiden geen gebrek. Maar was de conferentie ook een keerpunt voor de krijgsmacht? Kwamen er nieuwe ideeën op om het extra geld voor Defensie – na een lange periode van bezuinigen – zinvol te besteden? De dreiging nu is immers zoveel anders dan die tijdens de Koude Oorlog. Het nieuwe codebegrip is ‘hybride oorlogvoering’.
Dit is een angstaanjagend gegeven. Lange tijd werd verondersteld dat Ruslands president Vladimir Poetin met een aftands leger slechts ouderwetse provocaties zou uitproberen. Gelukkig zou hij zich door de militaire superioriteit van het Westen laten afschrikken. Inmiddels weten de ingewijden beter.
De NAVO zit vast aan achterhaalde militaire doctrines en voormalig spion Poetin schept keer op keer een nieuwe geopolitieke realiteit door listig gebruik van hybride technieken. Hij combineert politieke steekspelletjes met verongelijkte propaganda en militaire intimidatie.
Het Westen trapt er telkens in. Poetin verzwakt ook de NAVO met economische infiltratie in Cyprus, Griekenland, Bulgarije en Hongarije.
1 miljard
Het heeft weinig zin om tegenover Poetins heimelijke imperialisme ineens omvangrijke tankdivisies en honderdduizenden soldaten te zetten. Dat is de Koude-Oorlogsmethode, en die werkt niet meer. De NAVO moet met nieuwe reactietactieken de sluwheid van Poetin op zijn minst evenaren. Daarvoor zijn geld en politieke vindingrijkheid nodig.
Het defensiebudget moet met zeker 1 miljard euro omhoog. Minister Hennis heeft volgens bronnen in de VVD een lange lijst met noodzakelijke investeringen ingediend bij PvdA-collega Jeroen Dijsselbloem (Financiën) om een extra miljard te claimen.
De conferentie, in aanwezigheid van koning Willem-Alexander en NAVO-bevelhebber Philip Breedlove, moest duidelijk maken welke kant Nederland kiest met zijn defensie. Hennis: ‘Europa moet zijn deel van de lasten en risico’s van de verdediging dragen. Niet omdat de Amerikaanse bondgenoot dat vraagt, maar omdat het in het belang van Europa is.’
Zwerm vogels
Defensie hanteerde de afgelopen tien jaar de ‘3D-benadering’: defensie, development en diplomatie. De oorlog in Afghanistan moest met militaire middelen, hulpverlening en diplomatie tot een eind komen. Dit was een soort sociaal-democratische legitimatie boven op de harde defensiestrategie. Nuttig om de PvdA militaire missies te laten steunen. Maar 3D past niet bij de huidige situatie.
Een bron op Defensie: ‘Tot nu toe was het: eerst de militairen in het conflictgebied en daarna de hulpverleners en diplomaten. Straks is het: allemaal tegelijk erin.’
Generaal Middendorp sprak over ‘het defensieve ecosysteem’. Hij gelooft niet in de kracht van militaire middelen alleen. ‘Dat is zoiets als schieten op een zwerm vogels of schieten op een school vissen. Je raakt een enkel exemplaar, maar na een hergroepering trekt de rest gewoon verder.’
Hij ziet meer heil in nauwe samenwerking tussen de krijgsmacht, politiediensten, bedrijfsleven en wetenschap. ‘Defensie is een platform waar belanghebbenden zich bij aansluiten. Zowel de gebruikelijke instituties en actoren, als de ad-hocbetrokkenen.’ Zo ontstaat een ‘schokbestendig partnerschap’. Het is een krijgsfilosofie die ook in het snel veranderende tijdperk van Poetin en IS houdbaar moet blijven.
Propaganda
Tevens is het een theoretisch fundament onder een verhoogd Defensiebudget. De nieuwe lijn vindt steun bij het PvdA-smaldeel in het kabinet, verzekert een PvdA-bron. Het ‘defensief ecosysteem’ past bij de PvdA-gedachte dat je met kogels alleen geen duurzame veiligheid bereikt.
Concreet en kostbaar wordt het met de benodigde nieuwe wapen- en informatiesystemen. Middendorp voorziet een wapenrevolutie op basis van nanotechnologie en systemen die militaire inlichtingen naadloos op elkaar aansluiten. Verder is ook gewiekste propaganda gewenst, al was het maar om Poetin en Islamitische Staat op dit punt geen overwinningen meer te gunnen.
Elsevier nummer 13, 28 maart 2015