Verlies van Pvda-bolwerk Groningen symboliseert probleem pvda: corebusiness partij is versleten.
De PvdA kon altijd gedijen op het idee dat de overheid alle problemen in de samenleving wist op te lossen of weg te masseren. Sinds midden jaren tachtig is dat idee op zijn retour, maar in PvdA-bolwerk Groningen hield de ‘corebusiness’ van de partij nog lang stand. De sociale werkvoorziening was er de grootste werkgever, relatief veel mensen waren afhankelijk van een sociale uitkering en de overheid stuurde sterker dan elders de bedrijvigheid.
Nu de PvdA met de liberale VVD in de regering zit en meehelpt om het beslag van de overheid op de economie terug te dringen, beleven veel Groningse PvdA-kiezers dat als een ontnuchtering. Doordat opeenvolgende kabinetten de risico’s van de gaswinning wegredeneerden en de onveiligheid van de Groningers veronachtzaamden, voelen zij zich in de steek gelaten. De teleurstelling moet ergens naartoe: ze keren de PvdA de rug toe.
Daarom raakt die gaskwestie ook veel kiezers in andere provincies. Limburgers of Zeeuwen hoeven geen bevingen te vrezen, maar herkennen zich in de boosheid van de Groningers, want ook voor hen is de overheid een onzekere factor, in plaats van een reddingsboei.
Job Cohen
Het beeld dat de PvdA zich door de VVD in de luren laat leggen, is daardoor onuitroeibaar. Weliswaar regeerden PvdA en VVD ook in de periode 1994-2002 met elkaar, maar toen ‘klotste het geld tegen de plinten’ en kon de PvdA grote bedragen vrijspelen voor ‘armoedebestrijding’. In 2002 leed de PvdA overigens de grootste nederlaag uit haar geschiedenis.
Sindsdien kampt de PvdA met slechte populariteitscijfers, al trekt ze bij Tweede Kamerverkiezingen vaak een sprintje door onverhoeds een nieuwe leider te lanceren. Wouter Bos in 2003, Job Cohen in 2010 en Diederik Samsom in 2012 werden eerst in de media bejubeld als Grote Verlosser, draaiden een prima campagne en scoorden een redelijk resultaat. Maar daarna was het weer doffe ellende. Alleen najaar 2008 – toen alle spaarders zich gered wisten door PvdA-minister Wouter Bos van Financiën, die met miljarden euro’s de banken ondersteunde of zelfs nationaliseerde, keerde de PvdA volop terug in de kiezersgunst. Eindelijk dirigeerde de overheid weer het land. Maar toen waren er geen verkiezingen en beleefde de PvdA er geen lol aan.
Kan de PvdA de lijsttrekkersstunt herhalen? Het is onzeker of de media en vervolgens de kiezers er een vierde keer in trappen. Toch is het lanceren van een ‘verlosser’ het waarschijnlijkste herstelscenario voor de PvdA.
Het staat vrijwel vast dat Diederik Samsom bij de eerstvolgende Kamerverkiezingen – gepland in 2017 – plaatsmaakt voor iemand als Lodewijk Asscher; de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb wordt ook veel genoemd. Nu kan dat alleen als de PvdA het kabinet-Rutte II laat vallen, maar de 36 overgebleven PvdA-Kamerleden hechten natuurlijk aan hun zetel.
Opvallend is hoe gunstig het beeld is dat de media alvast van Asscher en vooral van Aboutaleb schetsen. Samsom laat zich in deze campagne zo weinig mogelijk zien.
Rode bolwerk
Provinciale verkiezingen zijn in de ogen van veel kiezers tweederangsverkiezingen. Een ideaal moment voor linkse kiezers om hun woede even af te reageren en de PvdA af te straffen door SP, GroenLinks, een lokale lijst of misschien zelfs PVV te stemmen. Bij gemeenteraadsverkiezingen en bij Europese verkiezingen gaat dat ook zo. Mensen willen een signaal geven aan Den Haag. Bij de Kamerverkiezingen ontstaat weer een strijd tussen twee partijen over wie de premier mag leveren.
Dan denken veel kiezers: SP? GroenLinks? Dierenpartij? Nee, laat ik toch maar de PvdA helpen, want anders wordt de VVD weer de grootste. Kamerverkiezingen zijn eersterangsverkiezingen en dan is de PvdA op haar sterkst.
De vraag is wel of de PvdA op 18 maart niet zover inzakt, dat ze bij toekomstige Kamerverkiezingen geen serieuze uitdager meer is voor rechtse partijen. Dat de partij zelfs het rode bolwerk Groningen verspeelt, is het bewijs dat de ‘corebusiness’ van de partij is versleten.