De Tweede Kamer heeft nog geen overeenstemming bereikt over het verbod op partijen die de democratische rechtsorde omver willen werpen. Het debat dat de Kamer er donderdag over voerde liep donderdag zo ver uit dat een tweede bijeenkomst nodig is.
In het originele voorstel van het CDA gaat het vooral om de zogenoemde sharia-partijen, die de strikte islamitische wetgeving willen invoeren, maar de ChristenUnie wil dit ook uitbreiden naar extreemrechtse partijen.
Schimmel
CDA, VVD en SGP wilden al een verbod op anti-democratische partijen, maar anderen zeggen dat er al duidelijk grenzen zijn tot waar je kunt gaan. D66-Kamerlid Steven van Weyenberg denkt bijvoorbeeld dat het verbieden ervan niet zal helpen en zal leiden tot ondergrondse praktijken. ‘Dan wordt het als een schimmel, die in het donker groeit,’ aldus de D66’er.
Ook de PvdA en de SP zijn niet overtuigd: zij zien vooral heil in het weerbaar maken van de samenleving tegen ‘gevoelens die mensen voor dubieuze organisaties doen kiezen’, oftewel radicalisering.
Minister Lodewijk Asscher (PvdA) van Sociale Zaken benadrukte dat organisaties als Islamitische Staat (IS) in Nederland allang verboden zijn. Volgens hem liggen de grenzen ook al ruim voor het punt waarop iemand echt kan beginnen met het omverwerpen van de democratie.
Ook minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) zegt dat de bescherming van nu al afdoende is tegen het gebruiken van de democratie om uiteindelijk ondemocratische dingen te doen. Sharia-achtige praktijken zoals een afvallige bestraffen met de dood zijn al in strijd met de Nederlandse rechtsstaat.
‘Andere taken in het leven’
Het kabinet wijst het initiatief nog niet af maar wil eerst ‘verkenningen’ doen en ‘analyses’ maken van hoe bijvoorbeeld het buitenland hiermee omgaat. De PVV, die door CU-Kamerlid Gert-Jan Segers werd aangehaald als voorbeeld van een rechtse partij die ‘te ver gaat’, was afwezig tijdens het debat. Volgens Asscher komt deze partij ook niet echt in aanmerking voor een verbod.
Ook de SGP moest het ontgelden in de Kamer omdat de standpunten van de partij niet door iedereen als democratisch worden gezien. SGP-Kamerlid Roelof Bisschop zei daarop dat mannen en vrouwen voor de SGP wel gelijk zijn, maar ‘gewoon andere taken hebben in het leven’.
Rechter
Heeft het kabinet überhaupt de macht om dit soort partijen te verbieden? Op dit moment hebben noch de Tweede Kamer noch de regering de rechtsmiddelen om politieke partijen te verbieden. Alleen het Openbaar Ministerie kan, via de rechter, ontbinding van zulke partijen afdwingen. Dit kan alleen wanneer het doel van de partij in strijd is met de openbare orde. Een probleem hierbij is echter ook dat een partij direct na ontbinding weer kan worden opgericht.
Wanneer de rechter een partij echt verbiedt, is het strafbaar de politieke partij opnieuw op te richten. In dergelijke gevallen maakt het ook niet uit of de partij bijvoorbeeld een nieuwe naam krijgt of dat er andere bestuurders aantreden. Wie deelneemt aan een verboden partij riskeert een jaar cel of 7400 euro boete. Partijen worden zelden verboden vanwege politieke gevoeligheid, omdat dit het buitenspel zetten van concurrenten door politieke partijen zou stimuleren.