Op 24 april, de dag waarop de Armeense genocide wordt herdacht, zal in het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam professor Justin McCarthy spreken. De Amerikaan staat bekend als één van de grootste ontkenners van de Armeense genocide.
Wie goed zoekt, weet ze te vinden: niet-Turkse historici die ontkennen dat het Ottomaanse Rijk honderd jaar geleden genocide heeft gepleegd op de Armeense bevolking in Anatolië.
Genocide-ontkenner
De Turkse studentenvereniging Anatolia heeft de bekendste genocide-ontkenner, de Amerikaanse historicus Justin McCarthy, uitgenodigd voor een lezing op de VU.
‘De Eerste Wereldoorlog was begin van vele problemen van nu in het Midden Oosten, Kaukasus en de Balkan. Het heeft veel invloed gehad op verschillende minderheden (Arabieren, Grieken, Armeniërs) die in het Ottomaanse Rijk woonden. Maar wat gebeurde er precies voor, tijdens en na deze wereldoorlog in deze regio?’ schrijft de vereniging in de uitnodiging. Het evenement wordt volgens een woordvoerder van Anatolia uit eigen zak betaald en niet gesponsord door onder meer ABN AMRO, Stibbe en Allen & Overy die op de site naast de aankondiging van het evenement vermeld stonden (maar nu zijn weggehaald). Allen & Overy laat weten dat de sponsorovereenkomst met Anatolia vorig jaar maart al ‘om ons moverende redenen’ was beëindigd.
Debat of lezing
Volgens de VU is de lezing bij de universiteit aangemeld als ‘debat’ waarbij naast McCarthy ook professor Erik-Jan Zürcher zou optreden. Maar Zürcher zegt tegen elsevier.nl ‘in zijn geheel nooit benaderd te zijn’ door de Turkse vereniging.
‘Als bij de uitvoering blijkt dat er geen verschillende perspectieven belicht worden, zal de VU de bijeenkomst opnieuw beoordelen. Als daaruit blijkt dat slechts een van de twee sprekers zal optreden zal de bijeenkomst worden uitgesteld totdat er sprake is van een evenwichtig debat,’ laat de VU in een reactie weten. Anatolia zegt tegen elsevier.nl dat het nog zal reageren op de VU. Ook Anatolia zegt beide standpunten te willen laten horen, maar de vereniging is onduidelijk over de eventuele tweede spreker: ‘we zullen zien’.
24 april
De Amerikaanse professor zal spreken op 24 april. Die datum is niet toevallig gekozen: op die dag herdenken miljoenen Armeniërs wereldwijd dat de massaslachting op hun volk precies honderd jaar geleden werd ingezet door het beruchte ‘driemanschap’ van de Jong-Turken.
Op bevel van Talaat Pasja werden honderdduizenden Armeniërs uit hun huizen gehaald, vermoord of gedeporteerd naar onder meer de Syrische woestijn. Veel Armeniërs werden onderweg alsnog vermoord of stierven door uitdroging of uitputting. De Jong Turken hadden besloten tot de etnische zuivering omdat een deel van de Armeense soldaten in het Ottomaanse leger over was gelopen naar het kamp van de Russen. De Turken spreken om deze reden van het Armeense verraad.
Geen genocide
McCarthy, die in de jaren 60 in het zogenoemde ‘Vredescorps’ zat in Turkije, ontkent dat er een vooropgesteld plan of idee achter de massamoord op de Armeniërs zat. Hij wil daarom niet spreken van genocide. Bovendien beweert hij dat er ongeveer evenveel Turkse moslims zijn omgekomen tijdens de ‘burgeroorlog’.
Vanwege deze opvattingen krijgt de Amerikaan veel kritiek. De meeste wetenschappers zijn het er over eens dat de Armeniërs honderd jaar geleden het slachtoffer zijn geworden van een gruwelijke volkerenmoord.
Paus Franciscus
Hoe gevoelig de kwestie ligt, bleek afgelopen weekend weer toen paus Franciscus tijdens een mis het woord ‘Armeense genocide’ in de mond nam. De Turken riepen onmiddellijk hun ambassadeur aan de Heilige Stoel terug en ontboden de nuntius van het Vaticaan in Ankara.
‘De Kerk moet in eerlijkheid spreken,’ liet de Turkse ambassade in een verklaring weten. Volgens de Turken maakte de paus zich schuldig aan ‘laster’ door een heel volk te beschuldigen van iets dat zij niet hebben gedaan.
Motie
Vorige week stemde vrijwel de hele Tweede Kamer, op de PVV en de leden Kuzu/Öztürk na, voor een motie waarin de Nederlandse regering wordt aangespoord de Armeense genocide alsnog snel te erkennen. Sinds 2004 erkent Nederland ‘de kwestie van de Armeense genocide’, maar voor veel Kamerleden is dat niet genoeg.
Volgens Joel Voordewind van de ChristenUnie is erkenning de eerste stap naar verzoening. ‘Met deze motie wordt nu helder aangegeven dat er in 1915 daadwerkelijk een Armeense genocide heeft plaatsgevonden en dat Turkije die genocide simpelweg moet erkennen. Dat is de enige manier waarop 100 jaar na dato verzoening kan plaatsvinden tussen beide volken.’