Wraak nemen op internet is populair, vooral onder jongeren. Vaak gebeurt dit met een nepaccount. Dit verhaal van een studente aan de Vrije Universiteit (VU) laat zien welke gevolgen laffe wraakacties op internet kunnen hebben.
Donderdagmiddag 27 december 2012 zit Richard Laurey in de trein als hij wordt gebeld door zijn zus Simone. ‘Er is wat met Talja,’ zegt ze. ‘Iemand stuurt uit haar naam racistische berichten rond op Twitter.’
‘Talja’, zoals Richards dochter Natalja Laurey wordt genoemd, is een master-student Social Research aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. ‘Een doodgewoon VU-studentje,’ zegt ze over zichzelf. Een student die van muziek houdt, met vriendinnen op stap gaat, graag reist en foto’s maakt. Na haar master wil ze Latijns-Amerika ontdekken en dan verder studeren.
Nepaccount
Twitteren doet ze niet. Facebook is al verslavend genoeg, zegt ze. Toch opent Natalja vlak na Kerst een Twitter-account. Althans, zo lijkt het voor de buitenwereld. Maar voor een gewone VU-student is het wel een heel ongewoon account. Misschien gewoon voor een radicale islamcriticus, maar als zodanig heeft Natalja zich nooit eerder gemanifesteerd. Juist niet.
Onder haar foto, afkomstig van de site van de VU, staat de tekst: ‘Death to islam, Israel4Ever, schop die stinkmoslims het land uit’. Om het profiel compleet te maken, is als achtergrond een cartoon van islamcriticus Gregorius Nekschot gebruikt. Ook het eerste bericht dat de wereld in wordt gestuurd, laat weinig aan de verbeelding over: ‘Ik word echt misselijk van al die moslims op de VU.’
Het pas geopende account heeft op dat moment logischerwijs geen enkele volger. Dat betekent dat de berichten, hoe scherp aangezet ook, vermoedelijk door vrijwel niemand werden gelezen. Het profiel was mogelijk een eenzame digitale dood gestorven als het niet was opgepikt door Ad Valvas , het weekblad van de VU.
De dienstdoende redacteur – de VU wil niet zeggen wie – besluit om het bericht over ‘die moslims op de VU’ door te sturen, te retweeten in Twitter-jargon, naar de ruim 1.300 volgers van het Twitter-account van Ad Valvas . Ook Ad Valvas -redacteur Peter Breedveld (meer dan 7.550 volgers) en diens partner, schrijfster Hassnae Bouazza (6.659 volgers), sturen de racistische tweet door. Dit gebeurde allemaal kort nadat het account werd geactiveerd.
Er ontstaat een discussie op Twitter over ‘Natalja’. Via Google wordt haar Joodse achtergrond achterhaald, wat haar onvriendelijke toon in de richting van moslims zou moeten verklaren. ‘Het kind heeft zelfs een tour naar Israël gedaan,’ schampert een twitteraar. ‘Ach, die hoort er natuurlijk bij. Dat je je kind zo vervult met gif. Onbegrijpelijk,’ antwoordt Hassnae Bouazza hem.
Hierna mengen onder anderen PvdA-woordvoerder Kaj Leers en rechtbankverslaggever Chris Klomp zich in de discussie. De reisverhalen over Israël worden erbij gehaald en haar verleden als model wordt besproken. ‘Dat op het oog zo’n leuk meisje tot zulke vreselijke gedachten kan komen,’ verwonderen de verontwaardigde twitteraars zich. Niemand komt op het idee om te controleren of Natalja wel echt achter het profiel zit.
Bedreigingen
De echte ellende moet voor Natalja dan nog beginnen. Inmiddels hebben ook de minder geciviliseerde twitteraars haar ontdekt. ‘Ik snijd je keel open, als ik er achter kom wie je bent,’ meent iemand te moeten opmerken. Pas als er meer bedreigingen binnenkomen, beginnen andere twitteraars te twijfelen aan het account. Na diverse klachten – van verscheidene twitteraars, onder wie tante Simone – wordt het profiel gesloten, door de eigenaar zelf of door Twitter, dat is niet bekend. Het is dan enkele uren online geweest.
Natalja is aan het eten bij vrienden als ze door haar vader wordt gebeld. Het verhaal dringt niet direct tot haar door, maar als ze later die avond haar eigen naam googelt, schrikt ze zich rot. ‘Het is bizar om je eigen naam te zien staan bij uitspraken die ik nooit zou doen.’ De zogenaamde tweets zijn pijnlijk voor Natalja, die zich als bestuurslid van de CIDI-jongeren juist enkele jaren heeft ingezet voor discussie tussen Joden en moslims. CIDI staat voor Centrum Informatie en Documentatie Israël.
Ze organiseerde discussieavonden waar zowel een imam als een rabbijn aan het woord kwam. Ook was ze verantwoordelijk voor een reis naar Israël en de bezette gebieden voor vertegenwoordigers van politieke jongerenafdelingen. De afgelopen jaren is ze niet meer actief bij het CIDI. ‘Ik begrijp gewoon niet waar dit opeens vandaan komt,’ zegt Natalja via Skype vanuit Mexico waar ze onderzoek doet bij een consultancybureau. Het is de eerste keer dat ze publiekelijk haar verhaal doet over de affaire.
Twee dagen na het incident, 29 december, printen Natalja en haar vader Richard de tweets uit en gaan ermee naar het politiebureau in de Rivierenbuurt in Amsterdam. Natalja doet aangifte van identiteitsroof, belediging, smaad en bedreiging. De agent die de aangifte behandelt, is vriendelijk en doet zijn best om net te doen alsof hij het verhaal begrijpt. Van Twitter heeft hij wel eens gehoord, maar daar houdt het wel op.
De volgende dag, 30 december, krijgt Richard Laurey een telefoontje van journalist Carel Brendel. Hij heeft de tweets gezien en vraagt toestemming om op zijn blog over de zaak te schrijven. Een beetje media-aandacht kan geen kwaad, denkt Richard en hij stemt in, na overleg met Natalja. Na Brendel schrijft ook een aantal websites over de kwestie, waaronder elsevier.nl.
Half januari ligt de aangifte nog steeds ergens op een stapel bij de rechercheur op het politiebureau aan de President Kennedylaan. Richard Laurey besluit nog eens langs te gaan en dit keer brengt hij printjes mee van berichten in de media. De rechercheur verzekert Richard Laurey dat ze de zaak serieus oppakken. Natalja is dan al vertrokken naar Mexico voor haar onderzoek.
Intussen is bij het college van bestuur van de VU een brief van Natalja binnengekomen waarin zij vraagt om zuivering van haar naam. Het was immers het VU-weekblad Ad Valvas dat de boel aan het rollen bracht door de racistische tweet door te sturen. De communicatieafdeling handelt de zaak af door excuses te plaatsen in een berichtje op de site van Ad Valvas. Niet in het blad zelf en ook niet op Twitter.
Tegen elsevier.nl zegt de VU half januari dat het omstreden bericht werd gevonden dankzij een automatische zoekfunctie die het woord ‘VU’ destilleert uit alle op Twitter verzonden berichten. Waarom de onbekende Ad Valvas -redacteur ervoor koos om een racistische en voor de VU zeer negatieve tweet door te plaatsen, is niet bekend. Zeker is dat ook Ad Valvas -redacteur Peter Breedveld en zijn vriendin Hassnae Bouazza de Natalja-tweet binnen een paar minuten hebben geretweet via hun persoonlijke Twitter-accounts. De VU zegt te weten wie de betreffende Ad Valvas -redacteur was die de eerste retweet verzond, maar wil dat niet zeggen ‘om verdachtmakingen te voorkomen’.
Dood spoor
Op het politiebureau besluit de rechercheur die is belast met de zaak begin maart te bellen naar het Openbaar Ministerie om te vragen of het mogelijk is een rechtshulpverzoek te doen aan de Verenigde Staten om zo de gegevens van het dubieuze account op te vragen bij Twitter. Op het Amsterdamse parket wordt de noodzaak in eerste instantie niet duidelijk en de rechercheur krijgt nul op het rekest.
De zaak lijkt op een dood spoor te geraken, maar Richard Laurey doet nog een laatste poging. Hij regelt een afspraak met officier van justitie Stefan Bouwhuijzen en legt hem de zaak in detail voor. Naar aanleiding van het gesprek besluit Bouwhuijzen op vrijdagmiddag 15 maart een officieel onderzoek in te stellen. Wie er achter het Natalja-account zit, is nog steeds onduidelijk.
Het is aan justitie om te onderzoeken of Natalja inderdaad het slachtoffer is van identiteitsroof en zo ja waarom en wie erachter zit. Vermoedelijk worden bij Twitter het e-mailadres opgevraagd waarmee het account is aangemaakt en het IP-adres waarvandaan de tweets zijn verstuurd. Ook worden waarschijnlijk de hoofdrolspelers gehoord. Peter Breedveld wil aan Elsevier niets kwijt over de zaak en verwijst naar zijn werkgever, de Vrije Universiteit. Zijn vriendin Hassnae Bouazza zwijgt ook in verband met het politieonderzoek. Wel liet zij onlangs nog in een tweet weten te denken dat het account misschien toch wel echt was.
Hoewel Natalja zegt nog nooit van ze te hebben gehoord, is het tweetal Breedveld-Bouazza geen onbekende van de familie Laurey. Simone, de tante van Natalja, vocht in het verleden vaak felle onlinediscussies met ze uit over moslims en Joden. Breedveld zegt zelf ook het slachtoffer te zijn van ‘onlineterreur’. Hij besloot daarom zijn Twitter-activiteiten te staken en zijn blog Frontaal Naakt te sluiten.
Natalja zegt vanuit Mexico nog altijd niet te begrijpen waarom haar dit is overkomen: ‘Ik wil weten wie dit gedaan heeft en waarom. Maar ik wil vooral dat mensen de impact begrijpen op “het echte leven” van iemand wiens naam online zo wordt misbruikt. Een fake-Twitter-account is zo aangemaakt, maar de gevolgen kunnen enorm zijn. Ik hoop dat mensen in het vervolg twee keer nadenken voordat ze op deze manier een criminele daad begaan.’
Dit artikel verscheen op 23 maart 2013 in weekblad Elsevier