Prinsjesdag moest opgewekt beeld geven van economie en beleid. Deed kabinet-Rutte daarom zo laconiek over impact van asielstroom?
In augustus verdubbelde, in vergelijking met juli, het aantal asielaanvragen tot 7.114. Op 10 september waren het er al 1.800 per week, even later 3.100 per week en vervolgens 700 per dag. Als het daarbij blijft, zou het gaan om 5.000 aanvragen per week, meer dan 20.000 per maand.
De alarmerende cijfers komen allemaal van het kabinet-Rutte, dat gemeenten wil pressen tot medewerking: bij de eerste noodopvang, bij het oprichten van asielzoekerscentra en bij het onderbrengen van erkende asielzoekers in socialehuurwoningen.
Tegelijkertijd zond het kabinet-Rutte in de Miljoenennota heel andere signalen uit. Volgens de Prinsjesdagstukken is de migratiecrisis in 2016 al weer goeddeels voorbij. Werden er vorig jaar bijna 30.000 asielverzoeken gedaan, dit jaar zouden het er volgens het kabinet 40.000 worden; volgend jaar en in 2017 zou dat aantal in de prognose van het kabinet zijn teruggezakt tot 26.000 en in de daaropvolgende jaren tot 22.500.
Dat zijn substantiële aantallen – ongeveer het dubbele van tien jaar geleden – maar het is niet per se de ‘asieltsunami’ waarvan PVV-leider Geert Wilders sprak. In de beleving van het kabinet is de heftigheid van de migratiecrisis kennelijk van korte duur.
Op stang jagen
Het optimisme van het kabinet viel ook de fractievoorzitters van de oppositiepartijen ChristenUnie, GroenLinks en D66 op. Het kabinet had alleen voor dit jaar extra geld (400 miljoen euro) voor de onvoorzien hoge instroom vrijgemaakt, boven op de 800 miljoen die al in de begroting voor 2015 stond.
Het kabinet geeft dus dubbele signalen af. Aan de ene kant het alarmisme dat nodig is om de medewerking af te dwingen voor het onderbrengen van de snel gestegen asielzoekersinstroom. Aan de andere kant is er binnen het kabinet weinig animo om al bij voorbaat grote extra bedragen uit te trekken die ten koste zouden kunnen gaan van andere uitgaven of van lastenverlichting.
Hoge extra asielkosten zouden burgers bovendien op stang kunnen jagen, zijn een politiek cadeautje voor Geert Wilders en wekken ook nog eens de indruk dat het kabinetsbeleid in Europa niet effectief zou zijn.
Premier Mark Rutte (VVD) bleef tijdens de Algemene Beschouwingen de weinig geloofwaardige prognoses voor de asielinstroom dan ook hardnekkig verdedigen. De asielinstroom ging nou eenmaal altijd wat op en neer, zei hij. Mocht het toch anders uitpakken, dan kon er alsnog extra geld worden uitgetrokken. Hij liet, net als minister Jeroen Dijsselbloem (PvdA) van Financiën, in het midden waar dat vandaan moet komen.
Maar tot en met augustus waren er dit jaar al 26.371 asielaanvragen gedaan (inclusief ‘nareizigers’). Afgaand op de alarmerende cijfers van de laatste weken komen er daar alleen in september al 10.000 à 20.000 bij.
Het kabinet heeft zich bovendien bereid verklaard zo’n 10.000 asielzoekers uit Griekenland, Italië en Hongarije over te nemen en volgens premier Rutte zijn die al gedeeltelijk opgenomen in de prognose van 40.000 voor dit jaar. Maar alles wijst erop dat die 40.000 van dit jaar dan al ruimschoots zijn gehaald. En dan volgen er nog drie maanden; misschien met een afgezwakte aanwas, maar toch.
Opgewekt beeld
Het is eerder waarschijnlijk dat het aantal asielaanvragen in Nederland – inclusief een deel van de volgens plan door Brussel verdeelde asielzoekers – dit jaar in de buurt van de 60.000 uitkomt. Dat is anderhalf keer zo veel als waar het kabinet van uit wenst te gaan. En dan moet 2016 nog beginnen.
Uit eerdere berekeningen van het kabinet bleek dat de gemiddelde kosten van asielzoekers (vorig jaar) op ongeveer 27.000 euro per persoon per jaar uitkomen: huisvesting, zorg, begeleiding, juridische bijstand en onderwijs voor minderjarigen. Een onderschatting van het aantal binnenkomers met 20.000 voor dit jaar schiet dan meteen al een gat van meer dan een half miljard euro in de lopende begroting voor 2015.
Het kabinet maakt bovendien extra kosten om te voorkomen dat asielzoekers naar Nederland komen. Minister Lilianne Ploumen (PvdA) trok al extra geld (50 miljoen) uit voor werkgelegenheid in Afrikaanse herkomstlanden en 110 miljoen extra voor opvang in de regio. Er moet geld worden uitgetrokken voor landen die asielzoekers tegenhouden en terugnemen. Mobiele brigades die aan de grenzen worden ingezet, kosten ook geld.
Het heeft er dan ook alle schijn van dat het kabinet het probleem voor zich uitschuift. Prinsjesdag moest een opgewekt beeld geven van de stand van de economie en het kabinetsbeleid. Daar pasten hoge asielaantallen en dito kosten even niet bij.
Elsevier nummer 39, 26 september 2015