Nederlander van het Jaar 2002 – Pim Fortuyn: Buitenstaander in de politiek

EW maakt woensdag 7 december de Nederlander van het Jaar 2022 bekend. Vandaag aandacht voor 2002: Pim Fortuyn trok de deken van politieke correctheid over Nederland met een hardhandige ruk weg en bedreigde de gevestigde orde. In 2002 werd hij op 54-jarige leeftijd vermoord.

Politicus Pim Fortuyn werd vermoord op  6 mei 2002. De maanden daarvoor maakte hij een verpletterende opmars in de politiek, eerst met Leefbaar Nederland en Leefbaar Rotterdam, later met de LPF. Door zijn wekelijkse column in Elsevier en zijn boeken – zoals De puinhopen van Paars – had hij een grote aanhang gekregen; mensen die in hem een soort messias zagen.

Groot was dan ook de schok toen hij die zesde mei om zes minuten over zes werd doodgeschoten op het Hilversumse Mediapark, door dierenactivist Volkert van der Graaf.

Islam

Fortuyns aantrekkingskracht lag in het feit dat hij op charmant-brutale wijze zei wat veel anderen dachten en politici verbloemden. We moesten terug naar ‘de menselijke maat’, het aantal ambtenaren moest kleiner worden. Maar vooral zei hij hardop dat de islam een ‘achterlijke ideologie’ was, dat terrorisme daarvan een ‘inherent’ onderdeel uitmaakte.

Dat het ‘zelfkritische vermogen van de islam nul komma nul, nul, nul was’. Dat was vloeken in de kerk destijds: niemand mocht kritiek hebben op de ‘nieuwe Nederlanders’, die in de oude stadswijken voor een totaal andere sfeer zorgden.

Fortuyn, geboren in 1948, was afkomstig uit een nogal gewoon middenklassegezin, maar als flamboyante homoseksueel verkoos hij een grootse levensstijl. Zijn huis in Rotterdam heette Palazzo di Pietro; hij reed in mooie, opvallende auto’s en kleedde zich met smaak. Hij was nichterig vals en goed van de tongriem gesneden, zeer ad rem en nergens bang voor.

Fortuyn studeerde so­cio­logie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, deed alsof hij van adel was, droeg knickerbockers en gedroeg zich wat anders dan de rest. Hij werd in 1972 docent sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde in 1980.

Al in de jaren zeventig deed hij pogingen voet aan de grond te krijgen in de politiek, maar dat mislukte en hij voelde zich afgewezen door het establishment. Hij wilde zo graag ergens bij horen en dat lukte maar niet. Pim Fortuyn ambieerde lange tijd een hoogleraarschap en was dolgelukkig toen dat in 1990 gebeurde – al was het dan een bijzonder hoogleraarschap.

Ruzies

Lang duurde dat niet, want veel wetenschappelijke publicaties verschenen er niet. In plaats daarvan gebruikte Fortuyn zijn positie als een platform voor het lanceren van zijn politieke opvattingen. Met het klimmen der jaren was hij er steeds meer van overtuigd geraakt dat hij de juiste man was om Nederland opnieuw gestalte te geven. En als het establishment hem niet wilde, dan richtte hij maar een eigen partij op.

Alles wees erop dat die partij, Lijst Pim Fortuyn, het goed zou doen in de verkiezingen van 2002 en dat Fortuyn misschien wel premier zou worden. Zijn dood zorgde voor enorme emoties, zijn uitvaart op 10 mei werd bezocht door duizenden mensen, het condoleanceregister getekend door 65.000 mensen.

Zijn partij ging ten onder aan ruzies en intriges. Zo schoot Fortuyn als een komeet door de politiek, die hij kort maar blijvend beïnvloedde.

Elsevier nummer 43, 24 oktober 2015