Het definitieve MH17-rapport verwijt Oekraïne dat het heeft nagelaten het luchtruim af te sluiten voor de burgerluchtvaart. Maar wat wist Nederland eigenlijk?
Volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft Oekraïne de risico’s ‘niet adequaat’ ingeschat terwijl er een langdurend, gewapend conflict aan de gang was in het oosten van het land.
De autoriteiten in Kiev zouden genoeg aanwijzingen hebben gehad die een algehele sluiting van het luchtruim hadden gerechtvaardigd. Maar als Oekraïne die informatie had, waarom was Nederland hier dan niet van op de hoogte? Welke aanwijzingen hadden de Nederlandse autoriteiten van de eventuele aanwezigheid van luchtdoelraketten in het gebied?
MIVD
Uit het onderzoeksrapport van de OVV blijkt dat de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) wist dat de pro-Russische separatisten hun wapenarsenaal in de maanden voor de crash aan het uitbreiden waren. Er was vooral behoefte aan luchtafweersystemen, omdat de rebellen geregeld werden aangevallen door het Oekraïense leger vanuit de lucht.
De MIVD wist dat de separatisten beschikten over zogeheten MANPADS en mogelijk ook enkele korteafstandsraketten. Deze wapens zijn volgens de OVV geen gevaar voor de burgerluchtvaart.
NAVO-generaal
Ook de persconferentie van NAVO-generaal Mark Breedlove was volgens de OVV geen aanleiding om aan te nemen dat er langeafstandsraketten aanwezig zouden zijn. De termen ‘vehicle-borne capability’ en ‘air-defence vehicles’ die de generaal gebruikte, zijn volgens de OVV ‘algemene termen’ en duiden niet specifiek op langeafstandswapens.
De MIVD onderzocht het neerhalen van een Oekraïens Antonov-toestel op 14 juli vorig jaar. Uit het onderzoek kwam naar voren dat het niet waarschijnlijk was dat het toestel was neergehaald door een ‘anti-aircraft-systeem’. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten concludeerde uiteindelijk dat de veiligheidsdiensten niet over informatie beschikten die een mogelijk gevaar voor de burgerluchtvaart zou kunnen aanduiden.
Diplomaat
Dan is er nog de vertegenwoordiger van de Nederlandse ambassade die daags voor de ramp een briefing bijwoonde over de neergeschoten Antonov. Kreeg zij niet te horen dat er mogelijk toch een langeafstandswapen was gebruikt om de Antonov op ongeveer 6 kilometer hoogte neer te schieten?
In haar rapport dat naar het ministerie van Buitenlandse Zaken werd gestuurd staat alleen dat Oekraïne de aanval zag als een bewijs dat de Russen zich steeds meer met het conflict gingen bemoeien. Er zouden geen waarschuwingen voor de burgerluchtvaart zijn geuit.
Oekraïne de zwarte piet
Hoe kan het dan dat Oekraïne, op basis van dezelfde informatie, een ‘niet-volledige’ risico-analyse wordt verweten, terwijl Nederland buiten schot blijft?
Volgens de OVV hield Oekraïne er rekening mee dat de Antonov op 16 juli en de Sukhoi Su-25 twee dagen later niet met gewone wapens konden zijn neergehaald. Oekraïne hield er zelfs rekening mee dat deze toestellen vanuit Rusland zouden zijn neergehaald. Dat kan alleen met een langeafstandsraket of met een ander gevlechtsvliegtuig zijn gebeurd.
Op basis van deze aannames nam Oekraïne maatregelen voor de eigen militaire luchtvaart door vluchten in het gebied tijdelijk op te schorten. Het luchtruim bleef daarentegen wel open, vanaf een hoogte van 32.000 voet, voor civiele vluchten. Volgens de OVV verzuimde Oekraïne hier de conclusie te trekken dat ook de burgerluchtvaart in gevaar was. Dat Nederland, op basis van dezelfde informatie, deze conclusie niet heeft getrokken, wordt door de OVV kennelijk niet als een bezwaar gezien.