De Tweede Kamer vergadert donderdag over de MH17-ramp. Het zal vrijwel uitsluitend gaan over de beschikbaarheid van radarbeelden. Die zijn van groot belang om de precieze locatie te kunnen vaststellen van de raketinstallatie Buk waarmee op 17 juli 2014 het toestel werd neergeschoten.
Ook moet duidelijk worden of militaire vliegtuigen van Oekraïne of Rusland in de buurt van het vliegtuig van Malaysia Airlines waren.
Onderminister Vladimir Shulmeister zei dinsdag in Kiev tijdens een gesprek met Elsevier en twee andere media dat de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) nooit om radardata had gevraagd.
Bezweringsformule
Woensdag ontstond daarover ophef in Nederland. Later op de dag reageerde het ministerie van Infrastructuur in Kiev dat de bewindsman verkeerd was begrepen. Elsevier, de Telegraaf en het AD namen geen genoegen met die bezweringsformule. Shulmeister was een dag eerder immers bijzonder helder. Hij werd door de drie verslaggevers geruime tijd doorgezaagd. Hij sprak in voortreffelijk Nederlands, want hij studeerde in Delft, werkte bij DSM in Geleen en woonde – zoals hijzelf grapte – geruime tijd in ‘Limbabwe’.
Later kwam het ministerie van Infrastructuur met een verklaring dat Kiev reeds op 23 juli 2014 radarbeelden had verstrekt aan de OVV, maar dat Schulmeister daarvan niet op de hoogte was, omdat hij op dat moment nog niet in de ministeriële commissie MH17 zat.
Verwarring
Dit is strijdig met het OVV-rapport, want daarin staat dat de civiele Oekraïense radarinstallaties in juli 2014 niet werkten vanwege onderhoudswerkzaamheden. Met andere woorden: er waren helemaal geen radarbeelden.
De Oekraïense ambassadeur in Den Haag maakte de verwarring nog groter door in een interview met RTL4 te verklaren dat een van de radarstations was vernietigd. Ook dat is in tegenspraak met het OVV-rapport want daar gaat het over onderhoudswerk.
Verder had Oekraïne het ontbreken van radarinstallaties moeten melden aan Eurocontrol, zeker omdat een deel van het luchtruim kort tevoren werd gesloten wegens het risico van luchtafweer. In reactie op Kamervragen van onder anderen Pieter Omtzigt (CDA) verklaarde Eurocontrol eerder al geen meldingen te hebben ontvangen van Oekraïne in juni en juli 2014. Dit is op zijn minst nalatig.
Transponders
Nu zijn er verschillende soorten radargegevens. Maar in het gesprek met Schulmeister ging het expliciet om zogenoemde ‘primaire radargegevens’ van installaties op de grond. Het ging expliciet niet om de data van zogenoemde transponders aan boord van vliegtuigen (secundaire radarinformatie).
Militaire vliegtuigen zetten in oorlogssituaties hun transponders uit om niet opgemerkt te worden. Alles draait om primaire radargegevens, want je wilt vijandelijke vliegtuigen opmerken en je wilt voorkomen dat je per abuis een burgertoestel neerhaalt.
De OVV zegt dat zij meerdere keren met Oekraïne overlegd heeft over deze kwestie. Eind augustus 2014 waren Oekraïense experts in Nederland. Voorjaar 2015 reisde een speciale gezant van OVV naar Kiev om over bewijsmateriaal te praten, vooral om radarbeelden te vergaren.
Eigen leugens
Het is in principe mogelijk dat Oekraïne toen geen data leverde in de veronderstelling alles al te hebben gegeven op 23 juli 2014, terwijl de OVV die data vergat te verwerken. Maar dan is het vreemd dat Oekraïne vorig jaar niet protesteerde, toen de OVV de conceptversie van het onderzoeksrapport toestuurde waarin de op zich ongeloofwaardige bevinding stond dat drie radarposten op hetzelfde moment waren uitgeschakeld voor onderhoud.
Professor Pieter van Vollenhoven wees er gisteren in een tweet op dat Oekraïne tijdig voorinzage kreeg en toen niet aan de bel trok.
Voorlopige conclusie: de OVV liegt of Oekraïne verstrikt zich in zijn eigen leugens en halve waarheden. Het goede nieuws is dat Oekraïne nu zegt dat er radargegevens zijn.
Het onderzoek is nog lang niet af. De radargegevens moeten beschikbaar komen om vast te stellen waar de Bukraket precies vandaan kwam en om te weten of er misschien toch militaire vliegtuigen van Rusland of Oekraïne in de buurt van de MH17 waren.