Staatsrechtelijk lijkt de uiterste houdbaarheidsdatum verstreken, maar zolang we er wel bij varen en, niet onbelangrijk, het volk er in meerderheid achter staat, is de monarchie relevant.
De op handen zijnde abdicatie houdt Nederland in haar greep. Naast het jaarlijkse anticiperen op een dagje feestelijk vertier in april, verheugen veel Nederlanders zich in 2013 op de Inhuldiging.
Na jaren van speculaties is het dan eindelijk zover. Koningin Beatrix hangt haar mantel aan de wilgen en ‘prins pils´neemt het stokje over. Dit is koren op de molen van historici en werkt als katalysator bij de discussie rondom het bestaansrecht van de monarchie.
De afgelopen jaren is er in de media veel gesproken over de legitimiteit van het koningshuis. Voor- en tegenstanders sloegen elkaar met argumenten om de oren. Van bespottelijk instituut tot nationale trots. De meningen liepen sterk uiteen, maar tot op heden blijft de monarchie gehandhaafd. Maar hoelang nog?
Geboorterecht
In de discussie rondom de legitimiteit van het koningshuis wordt vaak aangehaald dat geboorterecht niet meer van deze tijd is. Na de Tweede Wereldoorlog was er weinig ruimte voor hooggeboren Nederlanders. De adel voelde zich ongewenst en zocht anonimiteit. Nederland eiste gelijkheid, of gelijkwaardigheid, zo u wilt.
Geboorterecht bleek een vies woord, met uitzondering van de Oranje-telgen. Meer recent lijken we weer ‘solidair’ met hen die binnen vooraanstaande families zijn geboren. Toch blijft het ‘bijzonder’ dat er binnen een democratie plaats is voor een staatshoofd dat zijn positie aan geboorterecht te danken heeft. Het wezen van de democratie strookt geenszins met een dergelijke systematiek.
Financiële constructies
De houdbaarheidsdiscussie wordt niet alleen op principiële staatkundige gronden gevoerd, maar vooral op basis van financiële inzichten. Dit heeft alles te maken met het feit dat het monetaire beleid van ons vorstenhuis hen meermaals negatief in de media bracht.
Van buitensporige declaraties en oneigenlijk gebruik van de koninklijke vloot tot belastingontduiking, lucratieve vastgoeddeals en een vakantiehuis in Mozambique. Onlangs publiceerde het tijdschrift Quote een artikel waarin deze financiële handelingen onder de loep werden genomen. Het blad liet geen spaan heel van hun zogenaamd prudente beleid.
Geoorloofd
Waar CEO’s en andere succesvollen om hun salaris worden verketterd, blijft de koninklijke familie op dit punt – en in de ogen van de burger – haast onaangetast. Zelfs politici worden door Nederlanders geregeld van bonussen beschuldigd, maar de financiële fundering van het koningshuis, gestoeld op belastingdruk, lijkt geoorloofd.
Kennelijk pareert een algeheel ontzag en traditiegevoel dergelijke percepties. Of bestaat er juist een bewustzijn van de financiële component en is er derhalve loyaliteit?
Kosten-batenanalyse
Een veel gehoord argument voor het behouden van het koningshuis is zijn buitenlandse vertegenwoordiging. Voorstanders claimen dat deelname aan handelsmissies naar het buitenland een gunstige invloed heeft. Het zou de Nederlandse handel, en daarmee de Nederlander, economische vooruitgang brengen.
Het is natuurlijk zeer de vraag of dit zo is, en of een andere vorm niet voor een gelijk of een beter resultaat zou kunnen zorgen.
Gerrit Zalm
Harry van Dalen, professor economie verbonden aan de Universiteit van Tilburg, meent dat de jaarlijkse opbrengsten zo’n 4 tot 5 miljard euro bedragen. Een veelvoud van de eerder geraamde 110 miljoen euro aan jaarlijkse kosten, zoals vastgesteld door een stuurgroep onder leiding van oud-VVD-minister Gerrit Zalm in 2009.
Vanuit dit oogpunt pleit de ondernemer in mij dan ook steevast voor de monarchie. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om te vinden dat hier financieel voordeel wordt behaald. En die jaarlijkse 7 euro (gemiddeld) investeer ik graag in de groei van onze algehele welvaart.
Draagvlak voor de monarchie
Maar wat vind de Nederlandse burger hier nu eigenlijk van? Dagblad Trouw publiceerde hierover onlangs een artikel. Dit onderzoek naar het draagvlak pakte positief uit voor de Oranje-dynastie. Ruim driekwart van de Nederlanders vindt dat de monarchie hoort bij de Nederlandse cultuur.
Het grootste deel geeft zelfs aan trots te zijn op het koningshuis. Een aanzienlijke minderheid van 14 procent is de mening toegedaan dat het koningshuis moet worden afgeschaft. Het percentage valt enigszins hoger uit bij een dichotome keuze inzake afschaffing.
Vertrouwen
Beatrix en Máxima blijken nog altijd immens populair. Willem-Alexander moet met iets minder enthousiasme genoegen nemen, maar komt er toch nog verrassend goed vanaf. De mindere affiniteit met de eerste opvolger is geen geheim. Willem-Alexander is al jaren lijdend voorwerp van uiteenlopende grappen.
Een strategische partner poetste zijn imago gelukkig op. Het flirten van de Nederlander met de blonde Argentijnse lijkt een gunstige weerslag op hem te hebben. Tweederde van de twaalfhonderd ondervraagden heeft dan ook vertrouwen in de toekomstige koning Willem-Alexander (net iets minder dan in zijn moeder, koningin Beatrix).
Uiterste houdbaarheidsdatum
De discussie over de hedendaagse relevantie van het koningshuis zal voorlopig blijven bestaan. En dat is goed. Zij dient geen voldongen feit te zijn maar een onderwerp van discussie. Zeker gezien onze democratie. Als we stellen dat het koningshuis functioneel is, dan dienen we de opbrengsten ook te toetsen.
Financieel gezien lijkt het wel pluis, al is het de vraag hoe transparant de financiën zijn. Ook is het slechts speculeren over het lucratieve karakter van alternatieve vormen. Staatsrechtelijk lijkt de uiterste houdbaarheidsdatum verstreken, maar zolang we er wel bij varen en, niet onbelangrijk, het volk er ruimschoots achter staat, is de monarchie relevant.
Koningslied
Frappant genoeg lijkt de gemiddelde Nederlander zich toch vooral druk te maken over de muzikale aangelegenheden rondom de troonopvolging. Als we de monarchie zonodig willen waarborgen, kunnen we wat mij betreft dat nieuw gefabriceerde Koningslied links laten liggen en als vanouds alleen het Wilhelmus hanteren.
Zo! Nu eerst een hap uit mijn oranjetompouce en de coupletten nog eens nalezen. Want ja, hoe gingen ze ook alweer?