Alcohol biedt voordelen en nadelen, en de gezondste mensen blijken gematigde drinkers. Over de complexe zoektocht naar het antwoord op de vraag: hoeveel alcohol is gezond?
De relatie tussen wijn en gezondheid is complex. Het begint al met de aanname dat matig drinken gezonder lijkt te zijn dan niet drinken. Dit verband wordt al meer dan dertig jaar geconstateerd in epidemiologische studies.
De relatie tussen ziekte en consumptie is bij alcohol U-vormig: de laagste ziekte- en sterftecijfers doen zich voor bij een matige alcoholconsumptie. Alcoholisten en geheelonthouders zijn vaker ziek en sterven eerder dan mensen die een paar glazen per dag drinken.
Tegenstrijdige effecten
Vermoedelijk is de verklaring dat alcohol tegenstrijdige effecten heeft op de gezondheid. Het is in veel opzichten slecht: leverziekten, borstkanker, slokdarmkanker, beroertes, verkeersongelukken, huiselijk geweld. Het is ook in veel opzichten goed: het werkt tegen hartaanvallen, hoge bloeddruk, dementie, diabetes, stress.
Als je twee tegengestelde bewegingen op elkaar laat inwerken, krijg je zo’n U-vorm, met als uitkomst dat er ergens tussen weinig en veel een optimum is.
Een belangrijke kanttekening bij de bovenstaande relatie: die komt uit epidemiologisch onderzoek. Dat is een geschikte methode om verbanden te vinden, maar die hoeven niet oorzakelijk te zijn. Zo is het heel wel denkbaar dat bij de geheelonthouders ook voormalige alcoholisten zitten en dit verklaart waarom geheelonthouders minder gezond zijn dan mensen die elke dag een paar glazen drinken.
Twijfel
Het is ook mogelijk dat mensen die wijn drinken hoger opgeleid zijn en dus een gezonder leven leiden dan anderen.
Mag over het bovenstaande al wetenschappelijke twijfel bestaan, dat geldt helemaal voor de vervolgvraag: als een beetje alcohol gezond is, waardoor komt dat dan?
Het eerlijke antwoord is dat we dat niet goed weten. Eerst werd gedacht dat het zou komen omdat de alcohol zelf (ethylalcohol, de substantie die bij vergisting van suiker ontstaat) het goede cholesterol (HDL) verhoogt.
De laatste jaren was de verklaring populair dat er in sommige soorten wijn een soort wonderstofje (resveratrol) zou zitten dat ziekten tegengaat en het leven verlengt. De eerste verklaring staat nog als een huis, de laatste wankelt.
Wat moet je dan als geïnteresseerde en geïnformeerde volger van het debat?
Mentor
Ik zelf denk dan vaak terug aan Rob Sijmons. De veel te jong overleden wetenschapsredacteur van Vrij Nederland was veertig jaar geleden voor mij als net afgestudeerd chemicus en beginnend wetenschapsjournalist een mentor.
We werkten beiden als dienstweigeraar bij een stichting onder leiding van prins Claus en ’s avonds leerde Rob – die veel wist en daar prachtig over kon schrijven – mij het verschil tussen een alcoholofiel en een alcoholist.
Een alcoholofiel, zei Rob (auteur van onder meer het boek Dranken in Nederland), blijft altijd goed proeven, een alcoholist niet. Die giet gewoon achterover, ten behoeve van het effect.
Volgens mij biedt zijn inzicht inderdaad de oplossing voor het dilemma: hoeveel is gezond? Wijn is gegist vruchtensap, iets dat al honderdduizenden jaren tot de natuurlijke omgeving van mens en dier behoort.
Het kan behoorlijk verkeerd uitpakken (kijkt u maar eens op YouTube naar de filmpjes van dieren die iets te diep in het glaasje hebben gekeken) maar zo lang als je maar goed blijft proeven, drink je niet te veel en kan er niet zo heel veel fout gaan.
Proost Rob!