Hadden de veiligheidsdiensten van tevoren kunnen weten hoe onveilig het luchtruim boven Oekraïne was? Goed dat er een onderzoek komt, maar laten we voorzichtig zijn met speculaties over de sinistere rol van geheime diensten.
Het kabinet laat de toezichthouders op de geheime diensten uitzoeken of AIVD en MIVD voorafgaand aan de crash van MH17 hadden kunnen weten dat het luchtruim onveilig was.
De uitkomst staat eigenlijk al vast: ja, dat hadden ze kunnen weten. Ook de Europese luchtverkeersleiding, de KLM – die samenwerkt met Malaysia Airlines – en de ministeries van Verkeer, Defensie, plus Buitenlandse Zaken hadden het kunnen weten.
Daar hadden ze geen vertrouwelijke gesprekken van Oekraïense regeringsfunctionarissen met West-Europese ambassadeurs voor nodig. De aanwezigheid in Oost-Oekraïne van luchtdoelraketten met een bereik van meer dan 10 kilometer hoogte werd drie weken tevoren gemeld door NAVO-bevelhebber Philip Breedlove aan journalisten in het Pentagon.
Menselijk schild
Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen en British Airways namen onmiddellijk maatregelen. KLM en andere maatschappijen bleven vertrouwen op de Europese procedure, waarbij een luchtruim pas echt gesloten wordt indien een nationale autoriteit – in dit geval de Oekraïense luchtverkeersleiding – daartoe besluit.
En die deed niks. Waarom? Elsevier, kort na de ramp op bezoek bij de Oekraïense instantie, stuitte op een muur van stilzwijgen. Voor Oekraïne was het ook niet aantrekkelijk om het luchtruim helemaal te sluiten. Elk passerend vliegtuig levert zo’n 1.000 dollar op.
Bovendien wilde Kiev geen enkele indicatie geven dat het bezig was de controle over Oost-Oekraïne te verliezen. En in de derde plaats kon het de inzittenden van buitenlandse verkeersvliegtuigen gebruiken als ‘menselijk schild’ in de luchtoorlog tegen de rebellen op de grond.
Spionnen
Het is goed dat de Commissie voor Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten deze kwestie uitzoekt, maar pas op voor speculaties over de sinistere rol van geheime diensten.
Het onderzoek betekent niet dat de MH17 dus door een Oekraïens gevechtstoestel uit de lucht is geschoten, zoals Moskou beweert. Het betekent ook niet dat straks alle documentatie over de rol van spionnen openbaar wordt.
De commissie krijgt wel volledig inzage, maar rapporteert doorgaans alleen vage conclusies zónder spannende details.