Om het gevaar van suïcidale piloten te stoppen, voeren steeds meer luchtvaartmaatschappijen de maatregel door dat er altijd minimaal twee personen in de cockpit moeten zijn. Maar is de steward(ess) als controleur in de cockpit wel écht zo’n goed idee?
Buitengesloten raken in eigen cockpit met een suïcidale collega achter de stuurknuppel. Het is de nachtmerrie voor iedere piloot.
Nare droom
Deze nare droom werd vorige week dinsdag werkelijkheid voor 149 personen in Germanwings vlucht 4U9525 van Barcelona naar Düsseldorf. Het lijkt er immers sterk op dat de jonge co-piloot Andreas Lubitz het toestel moedwillig naar de grond heeft gedirigeerd toen zijn baas even was gaan plassen.
Wat in ieder geval vast staat, is dat de ervaren gezagvoerder niet op zijn plek was toen het toestel tegen een Alpenrots sloeg. Tot de laatste seconde ramde hij op de deur. ‘Mach die verdammte Tür auf!’ riep hij wanhopig naar zijn jonge collega. Maar die reageerde niet meer.
Rampscenario
Om dit soort rampscenario’s te voorkomen, en om er überhaupt op tijd bij te zijn wanneer een (co-)piloot onwel raakt, geldt voor Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen de norm dat er minimaal twee personen in de cockpit moeten zijn. Na de crash van Germanwings voeren nu ook andere maatschappijen, waaronder KLM, deze maatregel door.
Toch is niet iedereen binnen de luchtvaart even blij met deze maatregel. In de praktijk betekent het immers dat iemand van de cabinebemanning de vertrekkende piloot zal vervangen. Dit brengt een extra veiligheidsrisico met zich mee. De screening voor stewards en stewardessen, zowel op medisch/psychologisch gebied als de background check, is vele malen minder uitvoerig dan die van een piloot. Een nieuw protocol waarin een stewardess altijd de plek van een piloot inneemt wanneer die de cockpit verlaat, biedt ongewild kansen voor terroristen.
Juridisch
Los van het potentiële gevaar van een infiltrant in de cabinebemanning is het de vraag of een stewardess überhaupt iets kan uithalen tegen een kwaadwillende piloot. Zelfs de meest ervaren purser is juridisch ondergeschikt aan een ‘broekie’ die net van de vliegschool afkomt.
Hoe kan de steward(ess) een superieur persoon in de gaten houden? Als de (co-)piloot hem/haar verbiedt de deur open te doen, dan mag zij/hij niet zelf besluiten dit tóch te doen. Gebeurt dit wel dan is er sprake van muiterij, een vergrijp dat gelijk wordt gesteld aan het kapen van een vliegtuig.
Wie heeft kwaad in de zin?
Tot slot is het de vraag of een steward(ess) in staat is om te kunnen beoordelen of een piloot kwaad in de zin heeft. Als er een stewardess in de cockpit bij Lubitz was geweest had hij haar ongetwijfeld kunnen wijsmaken dat de daling noodzakelijk was, bijvoorbeeld vanwege decompressie-gevaar of een ander naderend vliegtuig.
Bovendien had zij de buitengesloten gezagvoerder wel kunnen horen, maar niet kunnen zien, omdat vanaf haar klapstoeltje de beelden van de beveiligingscamera in de cabine niet goed zijn te zien. De co-piloot had haar dus kunnen wijsmaken dat niet hij, maar de persoon die buiten was gesloten kwaad in de zin had.
Middel erger dan de kwaal
Al met al lijkt het middel in dit geval dus erger dan de kwaal. De Germanwings-crash was vreselijk, maar zeer uitzonderlijk. Eerdere vergelijkbare gevallen van suïcide, zoals de Egypt Air-vlucht in 1999, de SilkAir-vlucht in 1997 en, heel misschien, de Malaysia Airlines-vlucht van vorig jaar, zijn op één hand te tellen. Statistisch gezien is dit gevaar zo klein dat het een nieuw protocol, dat weer extra risico’s met zich meebrengt, nauwelijks kan rechtvaardigen.
Om het gevaar op een suïcidale piloot toch in te dammen, ligt een nog betere screening en regelmatige background check en medische herkeuring meer voor de hand. Bovendien zou een huisarts of specialist verplicht kunnen worden informatie van een piloot over problemen die de vlieggeschiktheid zouden kunnen aantasten, te delen met de bedrijfsarts van de betreffende vliegmaatschappij.