Voortdurend gaat Nederland, vaak zonder serieus debat, zulke harde en zachte verplichtingen aan, die vervolgens als voldongen feiten fungeren.
Er was eind september een heuse Nederlandse invasie bij de Verenigde Naties in New York. De meeste aandacht – in eigen land – trok koning Willem-Alexander met een pleidooi om Nederland een tijdelijke zetel in de Veiligheidsraad te bezorgen.
Kort tevoren had ook premier Mark Rutte (VVD) bij de VN een speech gehouden. Die markeerde de Nederlandse instemming met zeventien wereldwijde doelstellingen die de landen van de VN zich hebben opgelegd voor het jaar 2030. Het is een vervolg op de ‘Millenniumdoelen’ van de afgelopen vijftien jaar en gaat over zaken als armoede en klimaat.
Was er voorafgaand aan deze Nederlandse handtekening enig publiek of politiek debat? Nauwelijks. Slechts een enkele burger bleek ervan op de hoogte. In de Tweede Kamer was er voorafgaand alleen een plichtmatig overlegje waarbij zes Kamerleden aanwezig waren.
Windmolens
Toch zal er ook de komende jaren weer vaak naar de nieuwe Global Goals van de VN worden verwezen, als een reeks van verplichtingen die Nederland is aangegaan om bijvoorbeeld ruim ontwikkelingshulp te geven.
Het past in een patroon. Voortdurend gaat Nederland, vaak zonder serieus debat, zulke harde en zachte verplichtingen aan, die vervolgens als voldongen feiten fungeren.
Die voldongen feiten kunnen in hoge mate leidend zijn voor wat Nederland doet of laat, zonder dat verkiezingen daaraan iets kunnen veranderen. Wereldwijde en Europese klimaatafspraken zijn bijvoorbeeld bepalend voor het beleid dat onder meer leidt tot het tegen hoge kosten bouwen van windmolens op land en op zee.
Er is veel weerstand tegen de windmolens en tegen de kosten, maar bezwaren worden weggewoven met het argument dat ‘we’ anders ‘onze’ doelen niet halen. Een rechtbank veroordeelde het kabinet zelfs tot aanscherping van het klimaatbeleid omdat er te weinig werd gedaan om de ‘klimaatdoelen’ te halen.
Budgetrecht
Het Nederlandse begrotingsbeleid wordt bovendien in hoge mate begrensd door Europese doelstellingen, die nogal willekeurig worden losgelaten en dan weer aangescherpt. Zowel over het vaststellen van die doelen als het loslaten en aanscherpen wordt zelden een fundamenteel debat gevoerd.
Overigens heeft de Tweede Kamer drie jaar geleden in meerderheid ingestemd met inperking van het eigen budgetrecht, door 100 miljard euro aan financiële ruimte te maken voor steun aan (toekomstige) euro-probleemlanden, waarover vervolgens zonder Tweede Kamer wordt beslist.
Deze zomer introduceerde de Europese Commissie een verdeelsleutel voor de spreiding van (een deel van) de asielstroom over de Europese Unie. Nederland is daar al twintig jaar voorstander van, in de hoop dat het minder zwaar wordt belast. De keerzijde is, dat Brussel zo sluipenderwijs bepaalt hoeveel (en welke) asielzoekers naar Nederland gaan.
Nieuwe wet
Volgens deze verdeelsleutel krijgt Nederland al 6 procent van de asielzoekers van de EU-landen (minus de landen die niet meedoen), terwijl dat gerekend naar bevolkingsomvang nog geen 4 procent zou moeten zijn. Alle kans dat die 6 procent een nieuw voldongen feit in zich bergt.
Sinds deze zomer geldt er een nieuwe wet, die het mogelijk maakt om met 300.000 handtekeningen een referendum af te dwingen. Een burgerinitiatief, gesteund door de website GeenStijl, slaagde er zo in om een referendum af te dwingen, in dit geval over het nieuwe associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne.
Zonder iets te willen afdoen aan het (Nederlandse) belang van dat Oekraïne-verdrag: er zijn wel gewichtiger zaken die op basis van de nieuwe referendumwet aan de kiezers zouden kunnen worden voorgelegd.
De lijst van belangwekkende voldongen feiten die het parlement meer of minder geruisloos passeren, groeit namelijk met de dag.
Elsevier nummer 40, 3 oktober 2015