Terecht is het rendementsdenken op universiteiten het afgelopen jaar onder vuur genomen. Aan een universiteit moet kwaliteit en niet rendement vooropstaan.
Het academisch jaar is begonnen. Honderden studenten beginnen of hervatten hun studie. Hoop en vrolijkheid overheersen de steden waar de aanstaande studenten gaan studeren. Dat is een belangrijk moment in het leven van vele families in Nederland.
Het percentage van hoogopgeleiden neemt nog steeds toe. Dat is een noodzakelijke ontwikkeling. Het is belangrijk voor onze economie.
Ook is het hoopgevend dat de overheidsmaatregelen om de technische studies aantrekkelijk te maken, hun vruchten beginnen af te werpen. Hier en daar moet je keuzes durven maken: hoeveel psychologen heeft Nederland nog nodig?
Hoeders
Dit jaar bij de opening van het academisch jaar wordt terecht de vraag gesteld waartoe de universiteit dient. Het collegejaar in Leiden is geopend door Stefan Collini. hoogleraar aan de University of Cambridge: ‘Universiteiten zijn slechts de hoeders van een complexe, intellectuele erfenis die zij niet zelf hebben gecreëerd’.
Van wie is de universiteit? Dat was de vraag. Niet van een overheid. De overheid financiert de universiteiten. De natie zelf is de eigenaar van de universiteit. Maar de natie beheert de universiteit niet, anders zou de academische vrijheid in gevaar komen.
Samengebald
Volgens Collini zijn universiteiten de instellingen waar intellectuele kennis in de loop der eeuwen is samengebald en verder ontwikkeld. Inderdaad het is een historisch gegroeid instituut. Wij zijn ook schatplichtig aan onze voorgangers: Plato, Aristoteles, Newton, Spinoza, Huizinga, en vele andere schitterende geleerden.
De academici zijn de hoeders van deze schatten. Niet door ze door dik en dun te verdedigen, maar door ze op een kritische wijze te eren en over te dragen. Collini zei terecht dat de academici de bewakers van deze intellectuele erfenis zijn: ‘Wij wetenschappers zijn Pygmeeën die op de schouders van reuzen staan.’
De westerse wetenschap is een kritische voortzetting van een eeuwenoude traditie.
Bruikbare kennis
Er zijn helaas veel mensen die in termen van bruikbare en niet bruikbare kennis denken en spreken. Volgens Collini is dat een irrelevant onderscheid, omdat het academisch onderzoek een open eind heeft. Daardoor mogen studenten niet als producten of klanten worden gezien.
Maar toch worden de academici feitelijk gedwongen om studenten als klanten te beschouwen. Maar deze klant kan niet koning zijn. Als dat het geval zou zijn, hoeven ze niet te studeren. De studenten past bescheidenheid, terwijl de beleidsmakers ze niet als klanten mogen behandelen.
De universiteiten worden nu opgezadeld met een enorme bureaucratie. Die neemt monsterlijke vormen aan omdat tegelijkertijd het aantal studenten aan het groeien is.
Debacle
Het georganiseerde wantrouwen kost ook nog veel geld en energie. Na het debacle met de Amsterdamse hogeschool ‘InHolland’ werden zware bureaucratische eisen geformuleerd voor het onderwijs. Een scriptie moet door twee begeleiders worden beoordeeld. Dat is niet vreemd. Maar daarna moeten beiden ook nog beoordelingsformulieren invullen. Het gaat hier om honderden studenten.
Het is een klein nietig voorbeeld van de bureaucratische last. En dan heb ik het nog niet over de visitaties. Ik ben niet tegen de essentie van deze activiteiten, maar ze moeten wel efficiënter en eenvoudiger worden ingericht. Toen ik zelf studeerde, bestonden al die maatregelen niet.
Nu gaat een deel van de energie, tijd en geld naar overbodige bureaucratie op basis van het georganiseerde wantrouwen. Daarnaast draait alles om twee begrippen rendement en kwaliteit.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Kwaliteit
Terecht is het rendementsdenken onder vuur genomen. Aan een universiteit moet kwaliteit en niet rendement vooropstaan. Maar de kwaliteit kan niet worden gewaarborgd door de bureaucratisering van universiteiten. Meer formulieren bieden geen garantie voor kwaliteit.
Er moet een balans worden gevonden tussen het behalen van een bepaald rendement en kwaliteit. Het moet dus om prestaties gaan: goed onderwijs en goed onderzoek. Daarom hoop ik dat dit kabinet zeer gericht gaat investeren in het universitaire onderwijs: meer docenten aan de faculteiten. Maar dat is niet alles.
Academische ethiek
Universiteiten moeten ook ruimte creëren voor de Bildung. Studenten moeten de academische ethiek en houding worden bijgebracht. Dit is belangrijker dan ooit. Want sociale groepen waarbinnen je ethische normen leerde, zijn niet of nauwelijks meer te vinden.
De universiteit is dus de plek waar aan een hele generatie naast wetenschappelijke of technische kennis ook de intellectuele erfenis van een cultuur moet worden overgedragen. Dat wordt helaas vaak onderschat. De academische wereld moet de plaats zijn waar de toekomstige elite wordt opgeleid.
Aristoteles
De intellectuele opvoeding kan niet zonder de klassieken zoals Plato, Aristoteles, Dante of Kant. Er moeten balans komen tussen rendement, kwaliteit en Bildung.
Intellectuele armoede is even gevaarlijk als economische armoede.