Het politieke jaar 2016 bracht premier Rutte twee belangrijke zeges, schrijft Eric Vrijsen: de Turkije-deal in maart en de feestbegroting in september. En toch maakt de PVV de grootste kans de aankomende verkiezingen te winnen.
Feitelijk was het Bondskanselier Angela Merkel (CDU) die de overeenkomst met de Turken sloot, maar VVD-premier Mark Rutte was er actief bij betrokken en zelfs toenmalig PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom deed of hij het had verzonnen. Het Turkije-akkoord zette een rem op de asielstroom. Daar is van alles op af te dingen, maar voor Nederland verdween het immigratieprobleem hierdoor even van de voorpagina’s. Het kabinet is voorlopig uit de zorgen.
Succes claimen
Op Prinsjesdag was het ouderwets feest. Het geld klotste weer tegen de plinten, want de economie groeit en financiële tekorten verdampen. Ook hier is van alles op af te dingen; want is het niet vooral de monetaire bazooka van Mario Draghi die de Nederlandse export stimuleert?
Helaas voor de oppositie doet dat allemaal niet ter zake: premierpartij VVD kan het succes van een economisch herstel claimen en daarmee de lastenverhogingen en de inkomensnivellering aan het zicht onttrekken.
Negeren van referendum is curieus
Op electoraal terrein waren er het Oekraïne-referendum en de wekelijkse peilingen. De uitslag van het referendum – een overduidelijk nee – wordt nu genegeerd door partijen als D66 en GroenLinks. Curieus, want zij behoren juist tot de initiatiefnemers van referenda. Nu steunen ze het kabinet-Rutte, dat zich weinig van de uitslag wil aantrekken. Het CDA en de christelijken daarentegen, wantrouwen het referendum, maar willen de uitslag juist wél serieus nemen.
Zo’n paradox illustreert vrij aardig de staat van verwarring op het Binnenhof. 2016 is het jaar waarin de oude voorstanders van directe democratie – geconfronteerd met de opmars van het door hen gehate ‘populisme’ – zich nog eens achter het oor krabben.
Gerry van der List: Opmars van populisme is even verheugend als zorgwekkend
Bij de kabinetsformatie van volgend jaar zullen de dijken worden verhoogd. Er zijn voorstellen te verwachten in de trant van: een raadgevend referendum telt alleen indien de opkomst hoger is dan de opkomst van de laatste Kamerverkiezingen.
Kiezers op zoek naar een vluchtheuvel
Wat die wekelijkse peilingen betreft: er zat eigenlijk weinig beweging in. Stilstaand water. Soms is de VVD wat groter, meestal eindigt de PVV op de eerste plaats. Gevolgd door een aantal partijen rond de 12 zetels: GroenLinks, SP, PvdA, D66, CDA en 50Plus. De conclusie moet eigenlijk zijn dat miljoenen kiezers op zoek zijn naar een vluchtheuvel.
Straks gebeurt er iets in de campagne en kan een van de middelgrote partijen ineens klimmen, waarna veel kiezers strategisch gaan stemmen en de partij nog sterker in de lift zit. Welke partij? Moeilijk te zeggen. Misschien is dat de PvdA, want zoiets gebeurde tenslotte ook bij de laatste verkiezingen in 2012. En ja, de PvdA is taai.
Mislukte wet van Asscher
Maar de nieuwe lijsttrekker Lodewijk Asscher heeft een handicap. Zijn belangrijkste project als minister van Sociale Zaken is de Wet Werk en Zekerheid, maar het geldt sinds dit jaar tevens als de grootste mislukking van dit kabinet. De wet moest een nieuw evenwicht zoeken tussen vastigheid en flexibiliteit op de werkvloer. Werkgevers moesten sneller mensen in dienst nemen.
Maar iedereen is ontevreden. Werknemers met een vast dienstverband verliezen rechten, zogenaamd ten gunste van flex-krachten, maar die verliezen nog meer rechten. Ook de werkgevers zegden begin 2016 het vertrouwen op in de wet die ze aanvankelijk propageerden. Wat op zich weer te denken geeft over de positie van het VNO-NCW. Kennelijk heeft het werkgeversverbond toch een minder vooruitziende blik en minder macht dan lange tijd werd aangenomen.
Politieke avonturiers waren er ook in 2016. Bram Moszkowicz, Sylvana Simons, Jacques Monasch, Jan Roos – ze proberen het gewoon. Maar hoe meer avonturiers, des te groter de kans dat ze elkaar afmaken en onder de kiesdrempel van 1 zetel blijven steken.
Slotsom van 2016. Wilders maakt de meeste kans de verkiezingen van maart volgend jaar te winnen en de daarop volgende kabinetsformatie te verliezen, want zelfs de VVD lust hem niet meer. Bij de verkiezingen gaat het er vooral om wie 2e en 3e worden.