Het Nationaal Burgerberaad Klimaat begon in een storm van kritiek. Na drie maanden zijn de 175 deelnemers halverwege en mogen ook andere Nederlanders meedoen. Een gesprek over de voortgang met voorzitter Nienke Meijer, die alle kritiek verre van zich werpt.
‘Nee, ik ben geen deelnemer, maar onafhankelijk voorzitter. Ik ben gevraagd, omdat ik niet politiek actief ben en niet zo uitgesproken over het thema klimaat,’ zegt Nienke Meijer (59) stellig. Wel heeft zij naar eigen zeggen, als bestuurder in de uitgeverijbranche en het onderwijs, al jaren ervaring met het leiden van ‘de dialoog’.
Dat komt van pas nu ze 175 willekeurig gelote Nederlanders – ‘van 17 tot 86 jaar, van alle opleidingen, achtergronden en meningen over het klimaat’ – begeleidt in het formuleren van adviezen aan het kabinet over ‘hoe Nederland anders kan eten, reizen en spullen gebruiken op een manier die beter is voor het klimaat’.
Alle perspectieven aan tafel, maar wel met respect
‘Het is echt magisch,’ zegt Meijer enthousiast. ‘Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn om goed te kunnen samenwerken, en dat zie ik in het burgerberaad gebeuren. Een dame uit Zeeland die altijd in de schoonmaak heeft gewerkt en een Zeeuws dialect heeft, zit naast een voormalig topman van een multinational. En die twee voeren samen mooie gesprekken.’
Kun je wel samenwerken als je, zoals een klimaatontkenner en een klimaatactivist, lijnrecht tegenover elkaar staat? Meijer: ‘We hebben alle perspectieven aan tafel, ook in de groep deskundigen die door het beraad zelf zijn geselecteerd. Het kan hard botsen op de inhoud, maar met respect voor elkaar als mens. Deelnemers luisteren en proberen andere standpunten te begrijpen.’
Maar hoe kom je dan tot heldere adviezen? ‘De methode die we hanteren, is die van de deep democracy. Die kende ik alleen uit boekjes, maar het werkt. We gaan uit van het besluit van de meerderheid, maar daarnaast is er oog voor wat de minderheid aan wijsheid nog kan inbrengen om het besluit van de meerderheid te verrijken. Zo komt er eensgezindheid.’
Waar in het proces staat het beraad?
Na een eerste verkenningsweekend in januari, 27 veldbezoeken bij bedrijven en instellingen in februari en een dag met 55 deskundigen in maart, werd afgelopen weekend voor het eerst gewerkt aan de adviezen aan de regering.
Meijer: ‘Een team heeft rode draden geformuleerd, over hoe Nederland anders kan eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat. Nu is het aan de groep om de bijbehorende dilemma’s te formuleren en de richting waarin de adviezen zouden kunnen gaan.’ Die adviezen worden komende maanden, in de laatste twee weekenden, uitgewerkt en opgeschreven, om te worden aangeboden aan het kabinet.
Wat alle Nederlanders belangrijk vinden
Toch blijven de adviezen vrijblijvend, wat is de waarde dan? Meijer: ‘Gelukkig heeft het kabinet wel een motiveringsplicht, waarbij het binnen een halfjaar moet aangeven wat het wel en niet overneemt uit de adviezen. Ook is er een besprekingsplicht in de Tweede Kamer. En het burgerberaad blijft nog een jaar actief om erop toe te zien dat de adviezen serieus worden bekeken.’
Met het parlement is er toch al een ‘volksvertegenwoordiging’? En daarnaast kan er ook nog een referendum worden gehouden? ‘Dat kan, maar een burgerberaad geeft echt de overwegingen van de mensen in dit land weer. En door het proces krijg je geen losse, gepolariseerde stukjes mening, maar een beeld van wat wij allemaal belangrijk vinden.’
Moet het middel van het burgerberaad dan vaker worden ingezet? ‘Het vorige burgerberaad was alweer in 2006, over het kiesstelsel. Sindsdien is er veel gebeurd. Zeker onderwerpen waar de politiek moeilijk uitkomt, zoals migratie, woningen of onderwijs, daarvoor kun je de wisdom of the crowd gebruiken. Ik zie nu in de praktijk hoe goed dat werkt.’
Hulplijnen: kinderinspraak en een brede enquête
Naast de deskundigen en de veldbezoeken, zet het Nationaal Burgerberaad Klimaat nu nog twee ‘hulplijnen’ in. In mei volgen twee inspraakmomenten voor kinderen (‘van 9-12 en van 12-18 jaar – dat zij mogen meepraten, is kinderrecht’) en per vandaag (16 april) is een enquête geopend waaraan iedere Nederlander (tot 7 mei) mee kan doen: de burgerberaadpleging.
Dus toch een referendum? ‘Nee, het burgerberaad vraagt de hulp van Nederland. Wat vindt Nederland belangrijk, eerlijk, rechtvaardig? En wie moet nu de verantwoordelijkheid nemen? We gaan zelf over de adviezen, maar het is daarbij goed te weten welke waarden het meest leven bij de Nederlanders. We verwachten minimaal tienduizend reacties.’
Tot slot, zijn er al nieuwe vriendschappen ontstaan tussen de deelnemers, of zelfs liefdesrelaties? Meijer lacht: ‘Vriendschappen zeker, over relaties krijg ik niets te horen!’