Wie zegt wat?
De Tweede Kamer bespreekt een voorstel om een minimumleeftijd voor sociale media in te voeren. D66 wil een grens van vijftien jaar instellen.
RTL-nieuws meldt dat het plan steun krijgt van VVD en NSC, maar er zijn ook partijen die sceptisch zijn of alternatieven voorstellen.
- Hanneke van der Werf (D66): Stelt een minimumleeftijd van vijftien jaar voor. ‘Ouders snakken naar duidelijkheid vanuit de politiek,’ zegt Van der Werf. Ze ziet het voorstel als een stap om kinderen beter te beschermen tegen de risico’s van sociale media.
- Het Trimbos-instituut benadrukt dat de impact van sociale media op jongeren sterk verschilt per individu. Persoonlijke eigenschappen zoals leeftijd, emotie-regulatie en persoonlijkheid bepalen in grote mate of sociale media een positieve of negatieve invloed hebben.
- Rosemarijn Dral (VVD): Wil een minimumleeftijd van dertien jaar, omdat alles boven die leeftijd volgens haar ‘schijnveiligheid’ creëert. ‘Kinderen zijn al opgegroeid met sociale media. Die krijg je er niet meer vanaf,’ zegt ze.
- Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA): Is tegen een minimumleeftijd en wil de platforms zelf aanpakken. ‘Sociale media hoeven niet schadelijk te zijn, zo worden ze gemaakt,’ zegt Kathmann. Ze pleit voor regulering van verslavend ontwerp en een classificatiesysteem voor ouders.
EW's visie: kinderen zijn blijkbaar slimmer dan ouders
Het mogelijke TikTok-verbod in de Verenigde Staten laat zien hoe snel jonge gebruikers nieuwe technologieën omarmen én manieren vinden om beperkingen te omzeilen.
Weken voor de mogelijke afsluiting van de app troffen jonge mensen al voorbereidingen om deze via VPN’s of mirrorlinks bereikbaar te houden. Hun vindingrijkheid was niet te stuiten.
In de week voor het aangekondigde verbod stapten meer dan 700.000 Amerikaanse TikTok-gebruikers over op andere Chinese apps, zoals RedNote en Lemon8. Ze zochten daar naar een alternatief toevluchtsoord, nog voordat de deuren dichtgingen (die stiekem nog altijd openstaan).
Het doet denken aan de jeugd van veel millennial-ouders.
Ze downloadden illegaal muziek via Napster en LimeWire, deelden bestanden op Pirate Bay en brachten lange nachten door op MSN, waar ouders ook toen al bang waren voor cyberpesten.
Jonge mensen winnen al decennia de strijd tegen online restricties. Daarbij is de sociale-mediageest al ruim twintig jaar uit de fles. Terugduwen is nagenoeg onmogelijk.
Maar wat dan? Barbara Kathmann van GroenLinks-PvdA zegt het goed: de platforms zelf zijn deel van het probleem. Hun algoritmes zijn gebouwd op het vasthouden van aandacht. Hoe langer wij kijken, hoe meer reclames zij verkopen.
Hierdoor lopen de belangen van gebruikers en platforms uiteen. Platforms verdienen aan de aandacht van hun gebruikers terwijl die niets wezenlijks terugkrijgen, behalve eindeloze content.
Het lijkt alsof de gebruiker controle heeft, maar in werkelijkheid is zijn aandacht het product. Die wordt zorgvuldig vastgehouden, verpakt en verkocht om reclame-inkomsten te maximaliseren. Wie gebruikt wie hier nu echt?
Op sociale media is het voor volwassenen al een uitdaging om content te vinden die je beter, gelukkiger of vriendelijker maakt. Ook zij moeten zichzelf er regelmatig aan herinneren dat wat ze op sociale media zien niet de werkelijkheid is.
Kinderen, gevangen in hun formatieve jaren, staan voor een grotere uitdaging. Terwijl ze worstelen met het vormen van een zelfbeeld, wordt van hen verwacht dat ze onderscheid maken tussen wat echt is en wat zorgvuldig wordt gefilterd en bewerkt.
Maar in een wereld waarin een online-identiteit geen keuze meer is, maar een gegeven, valt dat nauwelijks vol te houden.
Bredere regulering van algoritmes is broodnodig. Niet om technologie uit te bannen, maar om platforms te dwingen de belangen van gebruikers te dienen, in plaats van hun aandacht te verslinden.
Verdere verdieping
De Amerikaanse hoogleraar Shoshana Zuboff beschrijft in The Age of Surveillance Capitalism hoe platforms ontworpen zijn om gebruikersdata in te zetten om gedrag te sturen en te manipuleren via algoritmes. Deze algoritmes zijn gericht op het vasthouden van aandacht, niet op gebruikerswelzijn. Regulering is daarom cruciaal om gebruikers, en vooral kinderen, te beschermen.
Naast de uitdagingen die Shoshana Zuboff beschrijft, bieden sociale media ook unieke kansen. Jongeren gebruiken platforms om talenten te ontwikkelen, nieuwe gemeenschappen te vinden en contact te houden met familie en vrienden, zelfs over landsgrenzen heen. Regulering kan ervoor zorgen dat deze positieve aspecten behouden blijven terwijl de negatieve effecten worden beperkt.