Inflatie jaagt de politiek schrik aan. De inflatie in december bedroeg volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 4,1 procent. Daarmee loopt de inflatie in Nederland verder op en doet Nederland het slechter dan de rest van Europa. De Tweede Kamer riep daarop minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) ter verantwoording.
Op de achtergrond speelt frustratie bij de partijen over de ramingen van het Centraal Planbureau. Die overschatte het begrotingstekort afgelopen jaar met meerdere procenten.
Daardoor heeft de politiek het gevoel zuiniger aan te moeten doen dan echt nodig is. NSC-leider Pieter Omtzigt zei onlangs in EW: ‘Bij de coalitieonderhandelingen of op Prinsjesdag krijgen we gitzwarte cijfers te zien, die dwingen tot bezuinigen, terwijl ze apert niet kloppen. De ramingen zijn nu vier jaar achter elkaar meer dan 25 miljard euro te pessimistisch.’
🔴EW’s visie: Met expansief begrotingsbeleid jaagt overheid inflatie aan
– Politiek verslaggever Victor Pak
De drang in de Tweede Kamer is groot om met geld te smijten, en burgers te compenseren voor bijvoorbeeld de hoge prijzen. Alsof dat geld gratis is.
Gesteund door het idee dat de ramingen te pessimistisch zijn, willen coalitiepartijen PVV, NSC en BBB dat Heinen de portemonnee trekt. Bijvoorbeeld om de stijging van de huurprijzen in te perken. Deze drie coalitiepartijen willen in elk geval niet bezuinigen. Geert Wilders (PVV) noemt dit ‘geen prioriteit’.
Maar nog meer overheidsgeld uitgeven, drijft de inflatie in eerste instantie verder op. De lonen stijgen inmiddels zelfs harder dan inflatie. Dat rechtvaardigt Heinens eigen standpunt: de overheid moet juist niet extra geld uitgeven.
Maar tijdens het vragenuur in de Kamer stond Heinen bijna alleen. Partijgenoot Aukje de Vries schoot hem te hulp, net als Pieter Grinwis (ChristenUnie). Ook Grinwis wees erop dat de overheid in eerste instantie zelf zuiniger kan doen.
Zolang het kabinet-Schoof een begrotingstekort heeft, is er sprake van een expansief begrotingsbeleid. De overheid stimuleert de economie door meer uit te geven dan het binnenkrijgt, wat bijdraagt aan de inflatie.
Tegelijk gaat de discussie over overheidsingrijpen voorbij aan de economische realiteit. Den Haag kan relatief weinig aan de inflatie doen. Inflatiebeleid is grotendeels een taak van de Europese Centrale Bank (ECB). De Nederlandsche Bank-president Klaas Knot beoordeelt het ECB-beleid als afdoende voor Europa als geheel, maar niet voor Nederland.
Wat vindt Knot dat Haagse politici moeten doen? ‘Binnenlandse beleidsmakers moeten geen olie op het vuur gooien,’ zei hij tegen de NOS. Oftewel: niet te veel geld uitgeven.
🔴 Minder uitgeven: deze partijen zijn tegen
Omtzigt richtte NSC op om de bestaanszekerheid te verbeteren. Daarin vindt hij brede steun. Zeker vanuit oppositiepartijen GroenLinks-PvdA en SP, die NSC aanwrijven dat mensen de boodschappen niet meer kunnen betalen. Ook voor Wilders’ PVV is bestaanszekerheid een belangrijk thema.
Durven zij de stap te zetten om bijvoorbeeld de toeslagen verder te verhogen of de belasting op boodschappen te verlagen? Het helpt de onderste economische klasse, maar drijft, naast de staatsschuld, ook de inflatie verder op. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.
🔴 Verdere verdieping: begrotingsbeleid
Inflatie zal komende maanden de politieke agenda domineren. Het kabinet moet overeenstemming bereiken over de Voorjaarsnota, waarin ruimte is om het begrotingsbeleid aan te passen. Minister Heinen is niet van plan toe te geven aan de PVV, NSC en BBB. Zal zijn VVD de rug recht houden?
De economie/overheidsfinanciën zijn geen belangrijk thema voor de kiezer, peilde Ipsos afgelopen december. Voor slechts 13 procent van de kiezers speelt het onderwerp een belangrijke rol in de stemkeuze. Belangrijker vinden zij immigratie (32 procent), waarden en normen (26 procent) en de huizenmarkt (21 procent).
Maar blijft de inflatie oplopen, dan kan dat snel veranderen. Zie de uitslagen in het superverkiezingsjaar 2024. Van Joe Biden in de Verenigde Staten tot Rishi Sunak in het Verenigd Koninkrijk: westerse regeringsleiders verloren vorig jaar massaal verkiezingen door de hoge inflatie.