Waarom de zoektocht van defensie naar oefenterreinen moeizaam verloopt

De feiten: Uitbreiding defensie onder vuur

Door grote investeringen in nieuw materieel – en de krijgsmacht zelf – heeft defensie de komende jaren meer ruimte nodig om te oefenen. Wegens ruimtegebrek in Nederland richt defensie nu het vizier onder meer op beschermde natuurgebieden. Dat veroorzaakt weerstand bij actiegroepen en milieuorganisaties.

Plan Terletse Heide stuit op verzet

Dinsdag 11 maart overhandigde actiegroep Veluwezoom Bomvrij een petitie, die ruim 43.000 keer werd ondertekend, aan de defensiecommissie van de Tweede Kamer. De actiegroep protesteert tegen plannen voor een militair oefenterrein op de Terletse Heide.

Dit Natura 2000-gebied dreigt oefenterrein te worden voor zware explosieven. De petitie kan ook op steun rekenen van meerdere gemeenten, natuurorganisaties (zoals Natuurmonumenten) en de provincie Gelderland.

Naast de Terletse Heide overweegt defensie ook locaties bij Lelystad, en in de Kollumerwaard in Friesland. In december vielen vijf andere potentiële terreinen al af vanwege complicaties op het gebied van milieu, geluidshinder en natuurbescherming.

Actiegroep Veluwezoom Bomvrij waarschuwt dat een oefenterrein met zware explosieven op de Terletse Heide de vernietiging kan betekenen van het natuurgebied.

EW’s visie: Veiligheid vraagt offers, ook in de eigen achtertuin

Door: Nard Lodewijk, redacteur defensie

In Nederland lijkt de noodzaak van een sterke krijgsmacht inmiddels te zijn doorgedrongen. Maar: dan wel graag ver van huis. Het klassieke not in my backyard steekt opnieuw de kop op nu defensie dringend zoekt naar oefenterreinen, en daarbij noodgedwongen moet kijken naar natuurgebieden als de Terletse Heide.

Natuurlijk heeft niemand zin in ontploffingen in de buurt van zijn of haar huis. Ook is het zeer begrijpelijk dat burgers zich zorgen maken over de gevolgen voor kwetsbare natuur in Nederland.

Tweederde defensieterrein in beschermd natuurgebied

Ongeveer tweederde van het defensieterrein ligt in beschermd natuurgebied, omdat daar simpelweg de meeste ruimte is in het dichtbevolkte Nederland. Defensie heeft daarom ook de morele plicht om de natuur zoveel mogelijk te ontzien.

Ook oefent defensie al veel in het buitenland – de marine in Scandinavië, de luchtmacht in de Verenigde Staten en de landmacht in Duitsland.

Toch moet er ook ruimte worden gemaakt om in Nederland te oefenen, anders dienen al die nieuwe tanks en wapens vooral als decor. Bovendien is het niet raadzaam om (nieuwe) militairen ongetraind een gewapend conflict in te sturen.

Stikstofuitspraak Raad van State maakt uitbreiding nog moeilijker

De recente stikstofuitspraak van de Raad van State maakt uitbreiding zo waar nog moeilijker. Op 22 januari 2025 oordeelde de rechtbank namelijk dat de staat zich moet houden aan de stikstofdoelen voor 2030.

Toch zal serieus moeten worden gekeken naar een uitzonderingspositie voor defensie wat betreft stikstofregels. Veiligheid en vrijheid hebben nu eenmaal hun prijs. Zonder oefenterreinen is er ook geen geloofwaardige, getrainde en afschrikwekkende krijgsmacht.

Juist diegenen die bang zijn dat de ‘leefomgeving in gevaar komt’ zouden moeten pleiten voor meer ruimte voor defensie. Oorlog bedreigt de leefomgeving namelijk pas echt. Veiligheid vraagt nou eenmaal offers, ook in de eigen achtertuin.

Wie zegt wat over de uitbreiding defensie?

Bronnen: NOS, De Telegraaf

Defensieminister Ruben Brekelmans (VVD) noemt Europese natuurregels beperkend en pleit voor uitzonderingen: ‘Poetin zal ook niet halt houden bij een Natura 2000-gebied in Estland. Als we onze defensie serieus nemen, moeten we uitzonderingen maken op bepaalde Europese regels.’
Gijs Tuinman, staatssecretaris van Defensie (BBB), zei in oktober vorig jaar dat defensie – mocht dat echt nodig zijn – plannen gaat doordrukken. De recente uitspraak van de Raad van State vormt een extra obstakel. Volgens Tuinman staat de uitspraak haaks op de noodzaak voor defensie om uit te breiden en aan haar grondwettelijke en bondgenootschappelijke verplichtingen te voldoen.
Ruben Smit, woordvoerder bij Veluwezoom Bomvrij en tevens ecoloog, vindt ‘dat de kwaliteit van de eigen leefomgeving niet in gevaar moet komen onder het mom van oorlogsdreiging’.
Natuurmonumenten is ook duidelijk en roept op tot ‘geen bommen op de Terletse Heide’.

Verdieping: Stikstof gaat ook zorgen voor problemen bij defensie

Naast de bezwaren van omwonenden en belangenorganisaties, krijgt defensie ook te maken met de stikstofuitspraak van de Raad van State. Die uitspraak zal grote gevolgen hebben voor bouwprojecten, en in het bijzonder voor defensie, die vaak bouwt of uitbreidt in de buurt van Natura-2000-gebieden vanwege de daar beschikbare ruimte.

Later dit voorjaar komt defensie met het uitgewerkte plan ‘Ruimte voor Defensie’ waaruit zal blijken waar en hoeveel ruimte de krijgsmacht de komende jaren denkt nodig te hebben. Op de website van het ministerie staan al enkele plannen en zoekgebieden.