De laatste weken was er nogal wat vlagvertoon in de Europese straten. Turken lieten zich gelden, Fransen en ook eurofielen gingen de straat op met de Europese vlag. Het kon hun onzekerheid slecht maskeren. Het ontspannen, bijna nonchalante, Nederlandse vlaggedrag straalt juist een enorm zelfvertrouwen uit, schrijft Jelte Wiersma.
De oudste vlag ter wereld komt uit de dertiende eeuw en is van Denemarken. Tot het midden van de negentiende eeuw mochten alleen de Koning en staat die vlag gebruiken. Maar met de twee Duitse oorlogen die Denemarken definitief van een grote mogendheid tot een kabouter maakten, werd dat verbod opgeheven. Sindsdien hangt het land er vol mee. Je hebt zelfs toestemming nodig van de politie als je niet-Scandinavische vlaggen wil tonen. Verjaardagspartijtjes en bruiloften (ook niet-koninklijke) worden opgeluisterd met de Dannebrog.
Het is vlagvertoon met een wrang randje. Sinds Denemarken niet meer meetelt, hangt de vlag uit.
Enorme onzekerheid van Turkije
Dit fenomeen doet zich wel meer voor. In Turkije hangen overal Turkse vlaggen. Dit vlagvertoon maskeert de enorme onzekerheid van de Turken. Eerst verloren ze hun Ottomaanse rijk. Inmiddels is het land door de oorlog in Syrië, het opgelaaide conflict met de Koerdische minderheid en een mislukte staatsgreep een hoogst onzeker land. Daar komt bij dat Turkije nergens bij hoort. Het zijn moslims maar geen Arabieren, ze schrijven met westerse schrift en houden verkiezingen maar Europeanen zijn het niet. Aan de noord- en oostzijde drukte het gewicht van het enorme Russische rijk, de erfvijand, op Turkije.
Het agressieve gevlag in westerse straten kan ook maar slecht verbloemen dat veel Turken hier meer zijn beïnvloed door het land waar ze wonen dan ze willen toegeven. In Turkije worden ze door president Recep Tayyip Erdogan gezien als nuttig stemvee dat hem vaak steunt. Maar de Turken in Turkije zien de Turken in in Europa als Duitsers, Nederlanders, Belgen enzovoort. Zo komt het gevlag in onze straten nogal krampachtig over. Ze proberen Turks te doen – wat dat ook precies mag betekenen.
Nieuwe vlaggen
Ook het afkalven van EU-imperium door de Brexit en de vrees voor een verkiezingsoverwinning van anti-EU-politici Geert Wilders en Marine Le Pen leidden (en leiden) tot een vlagreactie. Eurofielen gingen in het weekeinde van 11 en 12 maart in meer dan veertig steden zwaaiend met de Europese vlag de straat op. In het kwakkelende en onzekere Frankrijk worden politieke manifestaties opgeluisterd – al dan niet spontaan – met Franse vlaggen.
In eigen land vertelt regionaal en lokaal vlagvertoon eenzelfde verhaal. Bijna alle provincievlaggen zijn vastgesteld in de jaren vijftig. Ze hangen steeds meer uit. Het is een reactie op de ‘verhollandsing’ dan wel ‘vernederlandsing’ van bijvoorbeeld Noord-Brabant, Friesland en zelfs Limburg. Toen in Friesland nog echt Fries werd gesproken, hing de vlag niet uit. Het was nergens voor nodig. Inmiddels spreken Friezen een soort Nederlands/Hollands met Friese woorden en klanken en hangt de vlag overal uit. Symbolen zoals vlaggen compenseren als het ware de vervaging van de eigen cultuur. ‘Hoe kleiner het station, hoe luider het wordt omgeroepen,’ schreef de Duitse schrijver/journalist Kurt Tucholsky al.
Wie iets heeft verloren of het gevoel heeft de eigen identiteit te verliezen, compenseert dat kennelijk in opvallend veel gevallen met het uithangen van de vlag. Dat was zo en dat is nog steeds zo. Het aantal socialmedia-accounts met Nederlandse vlaggen is niet te tellen. Als ware het een schild tegen de boze buitenwereld.
Lees ook dit essay van Jelte Wiersma:
Jammer dat immigranten hun naam niet meer veranderen
Driekleur voor feesten en partijen
In de echte wereld is het Nederlandse vlaggedrag juist heel ontspannen. De Nederlandse vlag is heden ten dage een soort feest- en handelsvlag. Is het staatshoofd jarig, dan gaat hij vrijwillig massaal uit, net als op Bevrijdingsdag en als een zoon of dochter is geslaagd voor het middelbare schoolexamen. Ook met sportevenementen komt de vlag uit de kast. Verder ziet men de vlaggen aan de gevels van restaurants en winkels als signaal dat de zaak open is. Al dan niet met afbeeldingen erop van een vis – bij de visboer – of met een tekst. In veel landen is dit geknutsel verboden.
Op politieke manifestaties zie je nauwelijks een driekleur. Nederland en de Nederlandse democratie worden door alle partijen kennelijk als zo vanzelfsprekend gezien, dat bevestigende symbolen van eenheid overbodig zijn.
Relaxte omgang
De Nederlandse vlag heeft geen naam, mag altijd uithangen en vlagschennis is niet strafbaar. Een Nederlandse vlag in brand steken of verscheuren is legaal. Dit is nogal exotisch. In veel landen is zelfs het beledigen van de vlag al strafbaar, uit angst dat als dat wordt toegelaten, dit de eerste stap is naar de ineenstorting van de staat. Als een staat het van zijn vlag moet hebben, dan valt zeer te betwijfelen of het land zal overleven.
De relaxte omgang met de Nederlandse vlag is misschien wel het beste waar te nemen op het water. Boten moeten een landsvlag voeren. Maar vele watersporters en recreanten voeren een lokale, regionale of andere vlag. De Nederlandse vlag werd vroeger op het water bij de duisternis keurig binnengehaald. Nu doet bijna niemand dat meer. Sommigen slepen de vlag half door het water, anderen hebben een gerafeld en verkleurd vod aan boord.
Die ontspannenheid of zelfs nonchalance is niet onprettig. Al te veel vlagvertoon en een al te serieuze omgang met een vlag tonen vaak eerder de zwakte dan de kracht van een cultuur. De vrolijke en slordige boel die de Nederlanders er met de driekleur van maken, is daarentegen een teken van een vitale natie met zelfvertrouwen.