Columnist Zihni Özdil verbaast zich hoe schaamteloos Rutte IV doorgaat op hetzelfde ingeslagen pad. En daarmee zo makkelijk wegkomt.
Achttien pagina’s. Zo dun was het Regeerakkoord van het eerste kabinet-Van Agt (1977-1981). De bijlagen bedroegen in totaal negentig pagina’s en gingen vooral over de bedenkingen van de fractievoorzitters en de verantwoording van het onderhandelingsproces.
Zihni Özdil (1981) is historicus. Hij schrijft elke zaterdag een column voor ewmagazine.nl.
Met veertig pagina’s, exclusief bijlagen, was aankomend premier Ruud Lubbers (CDA) de eerste die in de jaren tachtig een dichtgetimmerd Regeerakkoord presenteerde. Veertig pagina’s was zo dik dat ‘gietijzeren akkoord van Lubbers’ de bijnaam was die de parlementaire pers aan het document gaf. Daarna was elk Regeerakkoord in Nederland met circa veertig pagina’s vuistdik. Oppositiepartijen over de hele breedte klaagden terecht dat dat slecht was voor de democratie. Immers, het debat in de Tweede Kamer is dan vrij zinloos geworden. Totdat die oppositiepartijen zelf aan de macht kwamen en vrolijk doorgingen met akkoorden van circa veertig pagina’s.
Kamerdebatten die langer en langer duren
Maar toen kwam Mark Rutte (VVD), die de boel nog niet dichtgetimmerd genoeg vond en er een schepje bovenop deed. Het Regeerakkoord van Rutte III telde maar liefst 68 pagina’s, exclusief bijlagen. Uw columnist merkte als Tweede Kamerlid zelf wat de gevolgen daarvan zijn: Kamerdebatten duren langer en langer, bijvoorbeeld doordat ze over al die technische details gaan, maar in essentie dus nergens over gaan.
Echte debatten zijn het dan ook niet. De coalitie houdt alles dichtgetimmerd. Alleen als je van tevoren achter de schermen heel hard je best doet, bijvoorbeeld door met de politiek assistent van een minister de tekst van een motie af te stemmen, kun je iets bereiken. Iets minimaals in de marge, dat wel. Of iets wat al in de lijn ligt van het vuistdikke Regeerakkoord. Dat staat nog even los van de immense druk die je eigen fractietop op je uitoefent. ‘Fractiediscipline’ heet dat dan. Echt iets bereiken doe je buiten de Tweede Kamer, ontdekte ik na enige tijd.
Weg ruggengraat van de economie
Met andere woorden: alle politiek is uit de politiek gezogen. De gevolgen zijn niet mals. Veel van de ellende die het midden- en kleinbedrijf en de gewone burgers in de afgelopen jaren is overkomen, komt doordat die dichtgetimmerde akkoorden worden geschreven door mensen die geen benul hebben van de gevolgen in de echte wereld. Ja, doe maar lekker bezuinigen op praktijkleren, zeggen ze dan bijvoorbeeld. Weg cruciale stageplekken voor mbo-studenten. Weg ruggengraat van de economie.
Lees ook het commentaar van Eric Vrijsen over Rutte IV: Geld moet alle wonden helen
En als je dat in een Kamerdebat zegt, word je aangekeken alsof je gek bent, kan ik u verzekeren. Want ‘grote woorden’ bezig je niet als politicus in het dichtgetimmerde coalitieland Nederland. Nadenken, laat staan debatteren over de nationale eigenheid van ons land is feitelijk zo verboden.
De samenleving is totaal verweesd
Het helpt ook niet dat ministers – dat wil zeggen: politici met hart voor de politiek – sinds de tijd dat Lubbers premier was gestaag zijn afgeschaft. Consultants en managers hebben de boel overgenomen. Niet uit het gewone bedrijfsleven, dus niet de bakker om de hoek, maar rechtstreeks uit de schoot van multinationals. Met Rutte als voormalig hr-manager van een Calvé-fabriek als ultieme belichaming daarvan.
Na decennia politiekloze politiek is de samenleving totaal verweesd. We zijn een land geworden waar het openbaar bestuur de contouren heeft gekregen van een gedecentraliseerde warboel, waar miljoenen mensen zich in een ‘flexibele schil’ de armoede in werken, waar jongeren dankzij het leenstelsel met een grote schuld aan hun werkende leven moeten beginnen en waar het midden- en kleinbedrijf dient als melkkoe voor de zakken van de grote multinationals.
Het gaat om beeldvorming
En die samenleving, voor zover die nog bestaat, staat op instorten. Ongeveer 20 procent van de bevolking is alle hoop verloren. En nog eens 40 procent staat op het punt alle hoop te verliezen.
Daarom gaat het kabinet-Rutte IV het helemaal anders doen, beloofden politiek leiders Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66), Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Wopke Hoekstra (CDA). Een ‘radicaal’ nieuwe bestuurscultuur. Het nieuwe Regeerakkoord zou dun worden en er zou meer ruimte komen voor debat in de Tweede Kamer.
Lees ook het interview met oud-minister Onno Ruding: ‘Rutte rent achter de bal aan. Dat vind ik geen leiderschap’
Met 48 pagina’s exclusief bijlagen behoort het akkoord van Rutte IV tot een van de allerdikste in de Nederlandse geschiedenis. Uw columnist verbaast het niks, want dat is hoe consultants en managers ‘denken’. Het gaat om beeldvorming. Een dunner Regeerakkoord dan in 2017 is dun, luidt hun redenering. Wat me wel verbaast, is hoe gezagsgetrouw de parlementaire pers in deze marketing trapt. Overal herhaalden ze dat dit Regeerakkoord ‘dun’ zou zijn.
Orwelliaans managementjargon
Over de inhoud van dat Regeerakkoord ging het evenmin. De pers komt niet verder dan vragen hoe het proces van onderhandelen is gegaan. Met het beeld van televisiepresentator Sven Kockelmann die afgelopen woensdag 15 december in talkshow Op1 een meloen tevoorschijn toverde als voorlopig dieptepunt.
Het was echt niet zo dat er wordt bezuinigd op de zorg, zeiden de aanwezige fractieleiders. Gert-Jan Segers ging Rutte zelfs voorbij. ‘Er komt slechts minder meer bij,’ legde de voorman van de ChristenUnie uit in orwelliaans managementjargon.
Lees verder onder de tweet
https://twitter.com/ZihniOzdil/status/1471236686701117445?s=20
Rutte IV is een infantiele marketingtruc
Ook in het Kamerdebat zagen we het gebeuren. De oppositie kwam met inhoudelijke vragen, voorstellen en kritiek. En wat deden Rutte en consorten? Volledig conform de gedepolitiseerde politiek van dichtgetimmerde Regeerakkoorden zeggen dat de oppositie ‘een punt’ heeft, om vervolgens urenlang de techniek in te duiken en, tot slot, als iedereen omver is gepraat, te verklaren dat ze ernaar uitkijken om er later verder over te spreken.
Lees ook deze column van Zihni Özdil: Er komt een storm aan
Ik zal het hier ronduit opschrijven: Rutte IV is een infantiele marketingtruc. Niet alleen wat betreft de ‘nieuwe bestuurscultuur’, maar ook inhoudelijk: op vrijwel elk beleidsterrein is het oude wijn in nieuwe zakken. Een voorbeeld: de verhuurdersheffing, de unieke Nederlandse boete op het aanbieden van sociale-huurwoningen, wordt afgeschaft. Maar wie goed leest, ziet dat die verhuurdersheffing, dus de boete op het hebben van goedkope huurwoningen, gewoon blijft bestaan. Maar dan onder de noemer ‘bindende prestatieafspraken die corporaties betalen uit een fonds die ze zelf opbrengen op basis van de waarde van hun woningbezit’.
Op bijna elk beleidsterrein is het vuistdikke Regeerakkoord van Rutte IV doorspekt met dit soort marketingtrucjes. En de massamedia trappen er braaf in. Wat betekent dat voor de komende jaren? Ik zal die vraag kort en bondig beantwoorden: maak uw borst maar nat. Er komt een storm aan die zijn weerga niet kent.