In de affaire rond de mondkapjesdeal heeft zowel het kabinet als het parlement schade opgelopen, schrijft Carla Joosten. Het kabinet schond voor de zoveelste keer het informatierecht en de Tweede Kamer en CDA-minister Hugo de Jonge schonden het staatsrecht.
Eigenlijk was het mondkapjesdebat sowieso al misplaatst. Terwijl de wereld in brand staat door de oorlog in Oekraïne praat de Tweede Kamer over mondkapjes en een deal die is gesloten in crisistijd. In de coronacrisis is vast van alles misgegaan – ook bij de aanschaf van mondkapjes, waar internationaal om werd gevochten. Niet iets om nu vanuit de leunstoel eens rustig op terug te blikken.
Maar dat gebeurt wel en maakt een potsierlijke indruk. Kamerdebatten over het lot van een minister gaan sowieso meestal niet over belangrijke rapporten van pakweg de Algemene Rekenkamer waarin het draait om miljarden belastinggeld, maar om veel onbenulliger kwesties.
Door Hugo de Jonge groeide de mondkapjesdeal uit tot politieke kwestie
Dat de mondkapjesdeal, die mediafiguur Sywert van Lienden wist te sluiten met het ministerie van Volksgezondheid, kon uitgroeien tot een politieke kwestie, is te wijten aan CDA-minister Hugo de Jonge en aan het kabinet dat er een gewoonte van heeft gemaakt om het grondwettelijke informatierecht van de Tweede Kamer te schenden.
Dit keer wilde de Kamer informatie over de mondkapjesdeal, maar het kabinet vond dat het parlement maar moest wachten op een rapport dat al jaren in de maak is door een consultant. Een schande, want in strijd met artikel 68 van de Grondwet. Ook in strijd trouwens met de zogenoemde nieuwe bestuurscultuur die heel Den Haag vorig jaar bepleitte en die het kabinet ook beloofde. Een non-discussie, zo blijkt maar weer.
Appjes tonen een deerniswekkende bekommernis om De Jonges imago
Minister De Jonge, die het als minister van Volksgezondheid heus niet gemakkelijk had in de coronacrisis en keihard werkte, blijkt zich in die tijd erg zorgen te hebben gemaakt om de beeldvorming. Niet verrassend trouwens. Politici mogen dan wel allen ijdel zijn, De Jonge is er een van de buitencategorie. En dus wilde hij niet hebben dat de door de media opgehemelde jongeman Van Lienden zich kritisch uitliet over het mondkapjesbeleid.
Waarover een minister zich druk kan maken. Zijn appjes illustreren een deerniswekkende bekommernis om zijn eigen imago. Te vrezen valt dat in Den Haag wel meer ministers en hun adviseurs zich meer bekommeren om beeldvorming dan om problemen die moeten worden opgelost.
Het staatsrecht zegt dat de zittende minister verantwoording aflegt
De Jonges pogingen om zijn gezicht te redden, leidden ertoe dat hij ook nog eens het staatsrecht schond door een plek op te eisen in een Kamerdebat over de deal die speelde toen hij nog minister van Volksgezondheid was. Het is een tot gisteren toe gehanteerde staatsrechtelijke regel dat de zittende minister verantwoording aflegt, ook over het handelen van de ambtsvoorganger.
Marieke ten Katen betreurt fixatie op mondkapjesdeal en wil meer aandacht voor de structurele problemen bij VWS
Bovendien is er een parlementaire enquête in voorbereiding waar de Kamer Hugo de Jonge uitgebreid en onder ede kan bevragen. Maar nee, de Kamer moest en zou nu over de mondkapjesdeal debatteren en De Jonge, die voor eens en voor altijd zijn eigen leugens wilde ophelderen en vreesde als minister van Volkshuisvesting nog maanden te moeten bungelen, eiste een plek in het debat op. Daardoor stelde hij VVD-minister Conny Helder, verantwoordelijk voor de portefeuille en nieuwkomer in Den Haag, voor een voldongen feit. Iets wat haar positie in het debat verzwakte.
Hoe zou De Jonge zijn gezicht hebben gered als hij nu niet minister met een andere portefeuille – Volkshuisvesting – zou zijn? Dan had hij zijn ijdele ge-app in elk geval niet in Vak K kunnen schoon praten.
Een week waarover Kamer en kabinet zich moeten schamen
Niemand is met dit urenlange debat opgeschoten. Ja, er hing een wildebeestenlucht in de politieke arena. Maar tot welk resultaat had dit moeten leiden? Tot het aftreden van Hugo de Jonge? Wegens appjes over Sywert van Lienden? En wie moet er straks hangen als de parlementaire enquête fundamentele gebreken aan het licht brengt over de staat waarin het land is voorbereid op gezondheidscrises?
Al met al een week waarvoor Kamer en kabinet zich moeten schamen. Oorlog in Europa en een energiecrisis baren burgers meer zorgen dan appjes van een minister in een vorige kabinetsperiode. Dat het vertrouwen in de politiek er niet groter op wordt, verbaast niet.