Dit jaar heeft het Nederlandse parlement 5.000 moties ingediend. Een ongekend record. Volgens columnist Zihni Özdil is Nederland daarmee een screenshotdemocratie geworden.
Zihni Özdil (1981) is historicus. Hij schrijft elke zaterdag een column voor ewmagazine.nl.
Is Nederland nog wel een functionerende democratie?
Laten we de boel eens rustig op een rijtje zetten.
Op alle internationale ranglijsten behoort het electorale systeem van Nederland tot de democratische top. Bijna geen enkel land kent vrijere en meer eerlijke verkiezingen. Ook de rechterlijke macht in Nederland – die mede verantwoordelijk is voor het toezicht op vrije verkiezingen – is onafhankelijk.
Ook op het gebied van vrijheid van meningsuiting is Nederland een topland in de wereld. Wel iets minder top dan wat betreft verkiezingen. We hebben nog een paar juridische belemmeringen – zoals het verbod op ‘beledigen’. Maar columnisten, journalisten, media en politici genieten een zeer grote mate van vrijheid om de regering te bekritiseren. Er wacht mij geen gevangenisstraf, marteling of doodseskader na publicatie van deze column.
Parlementariërs kunnen nauwelijks tegen de fractielijn stemmen
Maar komen we bij het parlement, dan begint de schoen te wringen. Ik heb zelf als Tweede Kamerlid gezien dat vrijwel alle Nederlandse parlementariërs keihard werken. Om vanuit hun perspectief Nederland beter te maken. Ons parlement telt weinig charlatans.
Maar tegelijkertijd zijn de regels van het Nederlandse ‘politieke spel’ problematisch. Geen land met zulke dikke, dichtgetimmerde regeerakkoorden als het Ruttiaanse Nederland. Officieel zou dat niks moeten uitmaken, want volgens de Grondwet moeten Kamerleden ‘zonder last’ stemmen.
Maar in de praktijk is de Grondwet op dit punt volstrekt betekenisloos. Want Nederland kent een uitzonderlijk hoge ‘fractiediscipline’. Het is hoogst ongebruikelijk dat een Kamerlid tegen de lijn van de fractie stemt. Dat geldt gek genoeg ook voor Kamerleden van oppositiepartijen. Als je dat wel (vaak) doet, word je als ‘lastig’ gezien. Niet alleen door je eigen fractievoorzitter, ook door de parlementaire pers. En dat verkleint de kans dat je de volgende keer weer op de verkiezingslijst wordt gezet.
Een kloof tussen beleid en wensen van de meerderheid
Voor Kamerleden van regeringspartijen levert dit een extra probleem op: het principe van dualisme – ‘de regering regeert, de kamer controleert’ – kunnen ze niet meer naleven. De dagelijkse praktijk in het huidige Nederlandse parlement is dat altijd een Kamermeerderheid van ten minste 76 leden het beleid van de regering steunt. Zelfs wanneer die grote fouten maakt. Ook als de regering liegt, misleidt of informatie achterhoudt, zijn moties van wantrouwen kansloos. De oppositie zal nooit de vereiste 76 steunstemmen krijgen.
Kijk en/of luister de podcast EW Zihnigasten met Zihni Özdil, aflevering 6: Telegraaf-journalist Wierd Duk (tekst gaat hieronder verder):
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een van de gevolgen van de verstikkende regeerakkoorden en fractiediscipline is dat er een enorm democratisch tekort is ontstaan in Nederland. Een kloof zelfs, tussen het gevoerde beleid en de wensen van de meerderheid van de bevolking. De bevindingen van het onderzoek van Wouter Schakel, verbonden aan de programmagroep Political Economy and Transnational Governance aan de Universiteit van Amsterdam, zijn in die context zeer schokkend. En glashelder: ‘Rijke burgers die niet stemmen zijn nog altijd beter vertegenwoordigd dan arme burgers die wel stemmen.’
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout