Philip van Tijn: Als BBB iemand heeft wakker geschud, is het Mark Rutte

Een kleine week na de politieke aardbeving op 15 maart maakt Philip van Tijn de balans op. BBB, de partij die in korte tijd al laat zien meer te zijn dan alleen leider Caroline van der Plas, heeft Mark Rutte wakker geschud. Zijn kabinet krijgt het heel lastig om ‘over links’ wetten door de Eerste Kamer te krijgen, mede omdat de linkse wolk een kleine wolk bleek.

Op 4 juni 1958 hield Charles de Gaulle, twee dagen nadat hij president van de Franse Republiek was geworden, een toespraak op het Forumplein in Algiers. Afgeladen vol met Franse kolonisten, les pieds noirs, die hun hoop om Algerije voor Frankrijk te behouden, desnoods met (nog meer) geweld, op de oude generaal hadden gevestigd. ‘Je vous ai compris,’ ‘Ik heb u begrepen,’ sprak De Gaulle tegen een uitzinnige menigte. Op 16 september 1959, een jaar later, hield de president een tv-toespraak waarin hij duidelijk maakte dat de beslissing over de toekomst van Algerije aan de Algerijnen was. Dat hadden les pieds noirs niet bedoeld.

De historicus Mark Rutte zal dezer dagen vast wel aan deze volte-face, deze totale ommezwaai, hebben gedacht. McKinseyaan Wopke Hoekstra en diens politieke toekomst mogen dan in deze dagen centraal staan in het denken en schrijven van de Binnenhof-watchers, het antwoord op de aardverschuiving van 15 maart zal toch moeten komen van de man die al dertien jaar in het centrum van de macht staat. (Terzijde: als we de verkiezingsuitslag grensoverschrijdend noemen, geven we dat begrip meteen weer zijn oorspronkelijke betekenis terug.)

Dat BBB méér is dan de leider, is wel duidelijk geworden

Als ‘Caroline’ iemand heeft wakker geschud, is het Mark Rutte. De Rutte wiens leiderschap sleets is geworden, die weliswaar scherp en helder is gebleven, maar toch enigszins gemakzuchtig en te toegeeflijk. Die bij de formatie veel te veel weggaf aan nieuwkomer Sigrid Kaag (die haar partij in gidsstad Amsterdam recent ruim zag halveren!), die zich omringde met vertrouwelingen, aan wie wij een niet al te sterke fractievoorzitter Hermans te danken hebben en een arrogante en onhandige minister voor Natuur en Milieu, Christianne van der Wal – om er maar twee te noemen. Steeds reppen van ‘doorpakken’ en intussen pappen en nathouden als credo hebben, het ene beleidsrapport na het andere, de ene onderzoekscommissie na de volgende, een grote toename van het ambtelijke apparaat en tegelijk ventileren dat een kleinere overheid het doel is.

De kiezers hebben dat goed begrepen en het risico om hun stem te geven aan een bijna-nieuwkomer, voor lief genomen. En dat risico is vermoedelijk niet eens erg groot, want dat BBB méér is dan de leider, is de afgelopen dagen wel duidelijk geworden. Ik heb de nieuwe fractievoorzitter van de ook al nieuwe fractie, Ilona Lagas, een paar keer bezig gezien en ik kan niet anders zeggen dan: foutloos, niet-dogmatisch, realistisch, genuanceerd en verbindend, de eigenschap die bij elke vacature wordt gewenst. Ook andere BBB’ers, die in Provinciale Staten zijn gekozen of binnenkort in de Eerste Kamer, bleken geen monomane warhoofden, bovendien vaak al met politieke ervaring, zij het in andere partijen. De ‘verkenners’ die BBB voor de formatiebesprekingen in de provincies naar voren heeft geschoven, komen uit verschillende partijen, maar niet uit BBB zelf – een meesterzet.

Over het algemeen werden de BBB’ers in de media ook welwillend tegemoet getreden, al waren er vreemde dissonanten. Zo werd Yoeri Albrecht, bekend als top-mediator en directeur van het debatcentrum De Balie, witheet toen hij aan dezelfde talkshowtafel zat als Caroline en door haar terecht werd afgestraft met een ‘Op zoveel onzin reageer ik niet!’. In de Volkskrant mocht de alom bejubelde columnist Bert Wagendorp mokken dat ‘Caroline’ het product was van een fullservice-communicatiebureau, alsof niet meer dan een halve eeuw geleden Hans van Mierlo opgestuwd werd door het reclamebureau FHV – maar dat deed niets af aan de rol en betekenis die hij jarenlang kreeg en hield.

Linkse wolk is Kleine Wolk geworden, van het gelijknamige kinderboek

Terug naar de politiek. Mark zal in deze dagen zijn knopen tellen en heel veel bellen en nadenken. Een paar wetten, die van groot politiek belang zijn (zoals de Spreidingswet) of waaraan jarenlang noest gewerkt is (zoals de Pensioenwet) maar ook andere, kan hij op zijn buik schrijven. Tenzij hij ze nog voordat de nieuwe Eerste Kamer bijeen komt (eind mei) door de Senaat weet te jassen, maar dan kan hij het helemaal schudden. ‘Over links’ zal niet gemakkelijk zijn, want het gemor over de net-niet fusie PvdA-Groen Links neemt toe. De linkse wolk is Kleine Wolk geworden, van het gelijknamige kinderboek.

En wie in WNL op Zondag Hans Spekman, oud-voorzitter van de PvdA, bezig zag en hoorde, of stil stond bij de dood van authentieke PvdA’er Adri Duivesteijn, begrijpt dat helemaal. Twee PvdA’ers van de oersoort. Daar hebben we het gegeven niet voor nodig dat GroenLinksers overwegend horen tot de bovenste 25 procent van de verdieners en PvdA’ers tot de onderste 25 procent. GroenLinks kan beter een vrijage beginnen met D66 en Partij voor de Dieren: een grote partij van idealisten die het goed hebben in het leven. Misschien met Volt er nog bij. En de PvdA kan bij de SP in de leer gaan over echt linkse politiek. En ook op rechts zal men niet stil zitten. Er zullen, kortom, in de politiek onverwachte en onvoorspelbare dingen gebeuren. ‘BBB vecht voor herstel van de verzorgingsstaat,’ schreef Zihni Özdil in EW niet ten onrechte.