Zihni Özdil: Zeynep Dag wijst de weg uit de vreselijke Nederlandse cultuur

Ondanks dat Nederland steeds zei dat ze iets niet kon, wist de Turks-Eindhovense Zeynep Dag zich te ontworstelen aan de ‘doe-maar-gewoon’-sharia in dit land. De internationaal succesvolle schoenenontwerpster is een waar voorbeeld, schrijft Zihni Özdil.

Hoe ouder ik word, hoe meer ik begrijp dat de Nederlandse cultuur ontzettend lastig te doorgronden is voor hen die deze niet van huis uit hebben meegekregen.

Zo op het eerste gezicht lijkt het tegenovergestelde het geval. Immers staat directheid hoog bij ons in het vaandel. ‘Nederlanders zijn bot,’ wordt dan gezegd door expats die ermee in aanraking komen.

Welnee, is dan het antwoord van de Nederlander: ‘Wij zijn niet bot, maar direct!’

Hiërarchie is ons ook vreemd. Zelfs de minister-president van het Koninkrijk der Nederlanden proclameert: ‘Zeg maar gewoon “Mark”!’

Zowel docenten als studenten die uit het buitenland komen moeten hier enorm aan wennen. Tegen een professor die Bastiaan Rijpkema heet, zegt de Nederlandse student niet ‘u’. Laat staan ‘professor Rijpkema’. Nee, je zegt ‘Bastiaan’. Of, liever, gewoon ‘Bas’.

Daaraan gerelateerd is onze fetisj voor het beleden individualisme. Gewoon ‘jezelf zijn’, is ons nationale devies.

Maar onder al deze ogenschijnlijke openheid, directheid en individualisme zit een myriade aan ongeschreven regels die de Nederlandse cultuur in werkelijkheid ontzettend indirect, hiërarchisch en collectivistisch maken.

Jezelf zijn, maar wel je plek kennen

Zo zijn wij ontzettend van het vergaderen. Het liefst meerdere keren per week. Zelfs over vergaderingen kunnen Nederlanders vergaderen. In die vergaderingen doet iedereen zijn zegje, wordt iedereen gehoord. Alles kan besproken worden, zolang dat ‘alles’ maar niet al te veel afwijkt van de norm. En als er uiteindelijk is uitvergaderd, gaat het plan min of meer door zoals de leiding dat had bedacht.

Neem onze – Zeg maar gewoon ‘Mark’! – premier. Er wordt erop los vergaderd in ministerraden en Kamerdebatten. Maar als je een direct lijntje hebt met ‘gewoon Mark’, ritselt hij van alles buiten het zicht van wie dan ook. Maar dat geldt dan niet als autoritair. Want gewoon Mark gaat gewoon fietsend naar zijn werk. Met een appel in zijn hand.

Je moet vooral jezelf zijn in Nederland. Maar als dat ‘jezelf zijn’ niet binnen de dunne lijntjes kleurt, word je meteen gedisciplineerd door de groep. Ik zal nooit vergeten hoe ik als piepjonge docent aan de universiteit werd aangesproken door een collega, omdat ik elke ochtend praatjes maakte met de schoonmaakster en haar ‘collega’ noemde. Dat was niet de bedoeling, kreeg ik te horen: ‘Anders gaan dingen door elkaar heen lopen.’

Zeynep Dag: strijder op hakken

Strijder op hakken heet het nieuwe boek van de Turks-Eindhovense Zeynep Dag. Ik heb het verslonden. Niet met één, maar met twee gestrekte benen gaat ze in tegen al die aspecten van de Nederlandse cultuur die ik hierboven opsomde. Het is een autobiografie, zelfhulpboek en Derridaiaanse deconstructie van Nederland ineen.

Als tiener had Zeynep een bijbaantje als vakkenvuller in de supermarkt. Ze hield van hoge hakken en dus droeg ze die ook in de supermarkt. Maar dat werd haar niet in dank afgenomen door zowel haar manager als door de klanten.

Vanwege haar Turkse afkomst werd ze door haar school ontzettend ondergewaardeerd. Overal in Nederland waar ze kwam, probeerde men haar te disciplineren, omdat ze – met make-up, hoge hakken en korte rokjes – haar vrouwelijkheid niet onder stoelen of banken steekt. Ook werd ze vanwege haar dikke Brabantse accent overal belachelijk gemaakt.

Eén van de meest aangrijpende hoofdstukken in haar boek heet ‘Toekomstgenocide’. Want inderdaad, al die ongeschreven regels van Nederland zorgen voor een genocide op de toekomst van jonge mensen die boven het maaiveld uit willen steken.

Niet slachtoffer spelen, maar succesvol worden

Wat mij zo inspireert aan Zeynep, is dat ze in haar boek niet het subsidiegerichte slachtofferschap cultiveert. Nergens lees je dat ‘witte mannen plaats moeten maken’ voor haar omdat ze zo zielig is.

Integendeel. Wat deed Zeynep? Ze kreeg op de hogeschool van een vakdocent te horen dat ze niet goed genoeg was voor kunstgeschiedenis. Dus ging ze dat expres studeren en afmaken.

Haar fascinatie voor (naald)hakken zorgde ervoor dat ze de ambitie uitsprak om misschien schoenenontwerpster te worden. Daar werd Zeynep om uitgelachen. Niet eens zozeer vanwege haar Turkse afkomst, maar vanwege haar Brabantse accent.

Dus wat deed Zeynep om die arrogante Randstedelingen een hak te zetten? Ze werd schoenenontwerpster. Ze maakt nu luxe schoenen met hakken die wereldwijd worden verkocht. Beroemdheden als Rihanna, de Kardashians en Mary J. Blige dragen de naaldhakken van Zeynep Dag uit Eindhoven.

Steek je middelvinger op naar de Nederlandse cultuur

In het o-zo-individualistische Nederland verkopen Zeyneps hakken niet. Want, zo legt Zeynep uit: ‘De modellen zijn voor de meeste mensen hier te extravagant en uitgesproken’. Oftewel: ze wijken te veel af van de Nederlandse ‘doe-maar-gewoon’-sharia.

En zo gaat het maar door. Zeynep heeft liefst vijf bedrijven opgericht – ‘Ik ben een holding,’ zei ze in EW’s nieuwe Zihnigasten-podcast – omdat Nederland steeds zei dat ze iets niet kon.

Al met al is Strijder op hakken een verfrissende bijdrage in het soms toch wel eenzijdige debat over emancipatie, diversiteit en inclusie. Zeynep pleit in haar boek voor ‘empowerment’. Ik vertaal dat even vrij naar: twee middelvingers opsteken naar de Nederlandse cultuur.