Er is maar één reden waarom Mark Rutte al die moties van wantrouwen overleeft. Niet omdat hij zogenaamd liegt of een slecht geheugen heeft, maar omdat de coalitie nog steeds de meerderheid heeft. Daaraan is hij cardanisch opgehangen, meent Arendo Joustra.
Na het debat in de Tweede Kamer over ‘Groningen’, voelden de commentatoren en columnisten zich uiteraard verplicht om over de verdediging van premier Mark Rutte te schrijven. De begrippen ‘Houdini’ en ‘tefal’ waren nog het meest vriendelijk.
Het viel ze uiteraard niet mee om nog iets nieuws te verzinnen. Ruttes critici zijn in hun bewoordingen en observaties na ruim twaalf jaar premierschap net zo sleets geworden als de retoriek van de VVD-leider zelf.
Een andere premier dan Mark Rutte zou net zo hebben gereageerd
De vraag die onbeantwoord bleef, is of een andere premier het zoveel anders zou hebben gedaan. Zouden premier Sigrid Kaag, Caroline van der Plas en Jesse Klaver deemoedig zijn opgestapt na zo veel kritiek van de Tweede Kamer? Nee natuurlijk, een premier zegt de dingen die hij moet zeggen.
De motie van wantrouwen is verworden tot bot instrumentIn de huidige constellatie, waarin regeringspartijen niet gebaat zijn bij vervroegde verkiezingen, zegt een premier dat het allemaal heel verschrikkelijk is en dat hij graag deel is van de oplossing, maar dat hij zeker niet zijn ontslag gaat aanbieden bij de Koning. Natuurlijk niet.
Het lot van de premier ligt in handen van de coalitiepartijen, en andersom
Een Nederlandse premier is minder vrij en minder van zichzelf dan velen denken. Zijn doen en laten wordt in hoge mate bepaald door de coalitieverhoudingen. En door de taken en functies die een minister-president uitoefent in het politieke bestel. De opvolger van Rutte zal fris ogen qua uiterlijk en woordgebruik, maar deze patronen zullen niet wijzigen.
Cardanisch opgehangen aan de coalitie, dat is het lot van een Nederlandse premier. In die zin is zijn of haar rol dan ook sterk begrensd. De zwaartekracht houdt hem overeind zolang de politieke fracties die het kabinet steunen dit toestaan. Wordt die ring verbroken, dan is het gedaan.