Met Zeeland is er opnieuw een provincie die nee moet zeggen tegen aanvragen van bedrijven voor aansluiting op het stroomnet. Wanneer krijgt demissionair minister Rob Jetten (D66) de energietransitie eens op orde, vraagt Arendo Joustra zich af.
Vanuit linkse hoek mag vaak en ongefundeerd worden geroepen dat neoliberalisme en marktdenken de schuld zijn van alles, maar de pijlen kunnen beter worden gericht op de overheid. In steeds meer provincies moet het staatsbedrijf TenneT nee verkopen tegen bedrijven die aansluiting willen op het stroomnet, dat eigendom is van de overheid.
De ironie wil dat het vaak bedrijven treft die, geheel in de geest van de tijd en aangemoedigd door de politiek, aan het verduurzamen zijn. Ze investeerden zwaar in de overstap van fossiele brandstoffen op elektriciteit als energiebron. Het aantal bedrijven dat nu het lid op de neus krijgt, stijgt in de richting van de tienduizend.
Dieselgenerator als alternatief voor elektriciteit
Ze kunnen in eigen land geen kant uit. Sommige bedrijven overwegen te verhuizen naar Noord-Amerika. Niet alleen zonde van de werkgelegenheid, maar ook van de overheidsinkomsten, via de fiscus. Kleine bedrijven plaatsen soms een dieselgenerator. Volkomen begrijpelijk, maar natuurlijk niet overeenkomstig de doelstelling van de elektrificatie: minder CO2-uitstoot.
Het jammerlijke overheidsfalen om de stroomnetcapaciteit op peil te houden, is niet het gevolg van een plotselinge crisis zoals de oorlog in Oekraïne. Al in 2008 waarschuwde het belangrijkste adviesorgaan van de regering, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, dat de energietransitie forse investeringen in het elektriciteitsnet vergt.
En in 2013, tien jaar geleden, sloot de overheid het Energieakkoord. Ze houdt alle partijen aan dat akkoord, behalve zichzelf. Destijds zijn de problemen al gesignaleerd en dat gebeurde nog een keer in aanloop naar het Klimaatakkoord, dat uit 2019 dateert.
Samenleving aan de slag, overheid bleef slapen
Terwijl de hele samenleving, inclusief bedrijven, flink aan de slag ging, zat de overheid op haar handen. Als je van de samenleving elektrificatie verlangt, moet je het stroomnet snel aanpassen waarvan je eigenaar bent. Blijkbaar is dat in Den Haag niet bedacht. Een bedrijf dat de vraag ziet toenemen, zou het niet zijn overkomen. Pas in de zomer van vorig jaar kwam het kabinet in actie. Veel te laat.
Huishoudens krijgen nog wel een aansluiting, net als kleinere bedrijfjes. Maar grootverbruikers vissen achter het net. Zij kunnen alleen verder als ze zelf energie opwekken met windmolens en zonnepanelen, maar daarvoor moet net ruimte zijn: een beetje bedrijf heeft wel heel veel panelen en molens nodig. En mochten ze energie overhouden, dan kunnen ze die niet toevoegen aan het net – dat zit immers vol.
Het is D66-minister Rob Jetten, bekend van het sluiten van moderne kolencentrales, die verantwoordelijk is voor het stroomnet. Demissionaire ministers zijn weleens voor minder falen weggestuurd.