De eclatante zege van de PVV noopt middenpartijen tot bezinning. Keer op keer kwamen zij hun beloftes niet na. De kabinetsval in juli en de gedachte – bij vooral de VVD – om daarvan te kunnen profiteren, is door de kiezer afgestraft, schrijft Victor Pak.
Stikstofcrisis, asielcrisis, wooncrisis, energiecrisis, enzovoort: Den Haag verkeert al jaren in een permanente crisisstand. VVD, D66, CDA en ChristenUnie beloofden al die crises aan te pakken. Toen de coalitie bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 één zeteltje erbij kreeg, muntte toenmalig ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers een officieus motto voor het kabinet Rutte-IV: ‘laatste kans voor het midden’.
Na het verkiezingsresultaat van woensdag 22 november moeten de middenpartijen zich afvragen hoe zij die laatste kans zo ernstig hebben verpest. De kiezer oordeelde genadeloos over hun resultaten. D66 verliest 15 zetels, Het CDA en VVD beide 10 en ChristenUnie 2. Dat oppositieleider Geert Wilders met afstand de grootste werd, zorgt voor extra zout in de wond.
Grove zelfoverschatting bij middenpartijen
Dat een compromis over migratie uitbleef binnen Rutte-IV, kwam door grove zelfoverschatting. De verantwoordelijke partijen dachten dat breken meer zou opleveren dan het sluiten van zo’n ongemakkelijk compromis. De middenpartijen grepen daarmee hun kans niet. De forse bevolkingsgroei draagt bij aan de woningnood, die nog eens wordt versterkt door de zelfgecreëerde stikstofcrisis.
Lees ook: PVV grote winnaar, maar is kabinet-Wilders I mogelijk?Die zelfoverschatting is ook te zien op andere beleidsterreinen. Terwijl burgers zuchten onder hoge inflatie, mede veroorzaakt door fors gestegen energieprijzen, zetten de gevolgen van de energietransitie de burger onder druk. Intussen toont het vastlopen van het stroomnet dat de overheid haar zaken zelf niet eens op orde heeft voor de omvangrijke verbouwing van het energiebestel die zij verordonneerde.
Geen garantie op nieuwe kans
Daarbovenop kwam de oorlog tussen Hamas en Israël. De demonstraties in Nederlandse steden riepen een groot ongemak op. Het zwaaien met vlaggen van terreurorganisaties en het roepen van leuzen om Joden onnodig te kwetsen, past niet in deze samenleving.
Het is de vraag of middenpartijen ooit nog een herkansing krijgen. Al geruime tijd drijft polarisatie de Nederlandse samenleving uiteen, wat leidt tot extremer stemgedrag aan beide kanten. Het kan lang duren voor het weer loont om te verbinden. De kiezer heeft voor zichzelf gekozen.