Een gotspe dat de formerende partijen met elkaar praten over grondrechten? Carla Joosten juicht al die aandacht voor de Grondwet juist toe, al was het maar vanwege ontbrekende kennis bij politici en publiek.
Tijdens de coronapandemie schermden vooral tegenstanders van het overheidsbeleid met de Grondwet, vaak met een groot gebrek aan kennis. In onderzoek naar circa 10.000 tweets over grondrechten bevatte meer dan de helft een foutief beeld ervan.
Het grote misverstand is dat grondrechten absoluut zijn en dat ‘de politiek’ met een wet die rechten niet mag beperken. Alleen een ‘corrupte’ overheid doet zoiets. Maar dat grondrechten niet absoluut zijn, bleek wel uit de veroordeling van PVV-leider Geert Wilders voor zijn beledigende minder-minder-uitspraak. Zelfs de vrijheid van meningsuiting is niet absoluut.
Diezelfde PVV bepleit in het verkiezingsprogramma nogal wat maatregelen die indruisen tegen de bestaande Grondwet en internationale verdragen, zoals een asielstop en een verbod op de Koran. Wilders deed ook vele controversiële uitspraken, bijvoorbeeld over rechters. De Leidse hoogleraar staatsrecht Wim Voermans zette een en ander op een rijtje. Voordat met Wilders wordt geregeerd, willen NSC, VVD en BBB kraakheldere afspraken over hoe een regering met de grondrechten zal omspringen.
Wat is daar eigenlijk mis mee? Hoe zouden critici hebben gereageerd als die Grondwet niet ter sprake zou komen?
Grondwet staat al op Kamermenu
Zelfs als Wilders niet zou deelnemen aan de kabinetsformatie, zou de Grondwet op het menu staan. Om de grondrechten van burgers beter te beschermen, bepleit NSC-leider Pieter Omtzigt al langer de oprichting van een constitutioneel hof. Intussen krijgt de Kamer een tijdelijke commissie voor grondrechten en constitutionele toetsing. Een Kamermeerderheid steunde Omtzigts plan daarvoor tijdens het debat over de verkiezingsuitslag.
In een land als Amerika wordt de Grondwet gekoesterd. In Nederland speelt deze alleen een rol in vinnige debatten waarin deelnemers elkaar ermee om de oren slaan, zonder dat ze ook maar enige indruk wekken van die Grondwet te houden. Dit klinkt pathetisch, maar het maakt indruk om te zien hoezeer die Grondwet in de Verenigde Staten leeft.
Meer kennis over staatsinrichting
In plaats van smalen om die gekke politici die zich tijdens de kabinetsformatie buigen over de grondrechten, kunnen partijleiders als Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) en Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) beter toejuichen dat er in de politiek eindelijk aandacht is voor de spelregels van samenleven in dit land. Het draagt hopelijk ook bij tot een beter besef en kennis van de staatsinrichting.