Laat politici fatsoenlijker met elkaar om gaan. Dan worden problemen wél opgelost, denkt Mark Thiessen. De formatie zou erbij gebaat zijn.
Bij het volgen van de politieke actualiteit vind ik het niet altijd gemakkelijk om de grote lijnen te herkennen. Voordat ik het weet, slinger ik van de ene gebeurtenis naar de andere. Zo ook de afgelopen weken, waarin elke dag wel iets geks gebeurde.
Pieter Omtzigt kon het niet opbrengen om op een menselijke manier zijn gesprekspartners in te lichten over zijn breuk. Caroline van der Plas maakte van haar teleurstelling daarover een openbare therapiesessie. Formerende politici zetten elkaar openbaar onder druk. En op X bleef Geert Wilders beledigen en dreigen. BBB, PVV en NSC vielen VVD-minister Christianne van der Wal in een debat zo onredelijk hard aan dat de vertrouwensvraag op tafel kwam. Strubbelingen en zelfs onderhandelingen werden voortgezet in debatten, op sociale media en in talkshows. In de podcast De Stemming gaf Xander van der Wulp aan dat hij moedeloos werd van het steeds verder verhardende politieke klimaat.
Gelukkig komt er soms iets op mijn pad dat helpt om de juiste verbanden te leggen. Zo las ik het boek The Changing World Order van Ray Dalio. Dalio is een van Amerika’s grootste investeerders. Zijn succes heeft hij volgens eigen zeggen te danken aan een constante zoektocht naar patronen en principes die de wereld sturen. Hij ziet cycli van economische, politieke en sociale ontwikkelingen die naties omhoog en omlaag stuwen. Hij wil eerder dan anderen zien waar het heen gaat en daarop inspelen. Deze aanpak heeft hem geen windeieren gelegd. Hij heeft een geschat vermogen van 15 miljard dollar.
Dalio beschrijft in zijn boek hoe en waarom naties hun macht en rijkdom zien vergroten en verkleinen. Een van de belangrijkste factoren daarin is de manier waarop een land wordt bestuurd. Volgens Dalio hangt de mate van succes van een land samen met hoe mensen in het bestuurssysteem met elkaar omgaan. Is hun gedrag gericht op productieve samenwerking? Dan krijg je goede uitkomsten. Is ruzie de norm? Dan staan moeilijke tijden voor de deur. Wanneer omgangsvormen veranderen, veranderen dus ook de uitkomsten van het systeem.
Laat politici beginnen bij eigen gedrag
Het is een waarschuwing aan onze politici. In Nederland worden we doodgegooid met politici die zeggen er vooral te zijn om problemen op te lossen. De les van Dalio is dat het oplossen van die problemen begint bij hun eigen gedrag. Gaan politici fatsoenlijk met elkaar om, dan kunnen problemen worden opgelost. Doen ze dat niet, dan worden problemen groter.
De vorige formatie zagen we al wat een totaal gebrek aan vertrouwen deed met de onderlinge verhoudingen. Het kabinet-Rutte IV leek er met tegenzin te zitten. Politici gunden elkaar weinig. Deze formatie gaat het allemaal weer een stapje verder.
Deze trend naar hardere politieke omgangsvormen zie je ook internationaal. Het schrikbeeld zijn de Verenigde Staten en in iets mindere mate het Verenigd Koninkrijk. Beide waren goed functionerende democratieën, die inmiddels zijn afgegleden tot een bedenkelijk niveau. Hun politiek krijgt weinig voor elkaar, omdat samenwerking een vies woord werd en polarisatie een doel op zich.
Formatie met mediators?
Die trend is niet los te zien van de opkomst van populisme. Kiezers willen betere uitkomsten en denken dat nieuwe politiek hiervoor zal zorgen. Ze stemmen op politici die zich radicaal anders gedragen. Zo zorgt de nieuwe politiek voor nieuwe omgangsvormen. De strijd om de macht wordt harder. Met nog meer spel. Nog minder inhoud. Ruzie wordt de norm. Samenwerking wordt geëist, niet gecreëerd.
We zien nu in Nederland gebeuren wat in andere westerse democratieën al is gebeurd. Het is de grote paradox van de populistische revoltes. Mensen zijn teleurgesteld en vragen om andere politiek. Die krijgen ze ook. Een die nog harder is. Nog cynischer. Nog verdeelder. En nog minder in staat om de grote problemen van onze tijd op te lossen.
Wat zou investeerder Dalio doen als hij informateur was? Hij zou niet zoals Kim Putters eerst praten met staatsrechtexperts, maar gesprekken regelen met professionele mediators. Een laatste redmiddel om politici fatsoenlijk met elkaar te laten omgaan. Mislukt die poging, dan verwacht ik geen aarzeling bij Dalio. Dan zou de grote investeerder zijn aandelen in de Nederlandse politiek subiet verkopen.