Met de Voorjaarsnota houdt het demissionaire kabinet de schijn op. De overheidsfinanciën zien er voor 2024 nog goed uit, maar verslechteren in rap tempo. Het zou een waarschuwing moeten zijn aan de formerende partijen, schrijft Victor Pak.
Zo’n rommeltje als vorig jaar is de nieuwste Voorjaarsnota van het kabinet Rutte-IV niet. In 2023 uitte de Raad van State nog felle kritiek. De Voorjaarsnota voldeed toen ‘slechts gedeeltelijk’ aan de begrotingsregels. Dit jaar wist het demissionaire kabinet Rutte-IV de begroting rond te krijgen.
Dat ging wel gepaard met kunst- en vliegwerk. Zo kiest demissionair minister van Financiën Steven van Weyenberg (D66) ervoor om meevallers door onderuitputting – geld dat niet is uitgegeven, bijvoorbeeld omdat er geen personeel is om het werk te doen – alvast in te zetten voor andere doelen.
Zo houdt het kabinet tot in zijn nadagen vol dat het financieel goed heeft gepresteerd. Het begrotingstekort blijft in 2024 binnen de perken met 2,5 procent, en de staatsschuld komt uit op 47,2 procent van het nationaal inkomen.
Begrotingstekort groeit flink
Maar de financiën verslechteren na 2024. De staatsschuld loopt vanaf 2024 op, om in 2029 op 55 procent uit te komen. Dicht in de buurt van de door Brussel toegestane 60 procent.
Het begrotingstekort zal zelfs de Europese regels overschrijden – en fors ook. In 2026 komt het tekort uit op 4 procent, liefst een procentpunt meer dan de norm van 3 procent. Een jaar later kleurt Nederland weer even binnen de lijnen, om vanaf 2028 structureel op de grens van de regels te balanceren.
Daarmee bevat de Voorjaarsnota van Rutte-IV een waarschuwing voor de formerende partijen. PVV, VVD, NSC en BBB kunnen zich geen grootse plannen veroorloven. Daar is geen financiële ruimte voor. Tenzij ze fors bezuinigen op de uitgaven, of de lasten voor burgers en bedrijven verhogen.
Zeker dat laatste zou financieel onverstandig zijn. Het vestigingsklimaat in Nederland verslechterde al onder de laatste twee kabinetten-Rutte. Ook de nieuwste Voorjaarsnota bevat tegenvallers voor het bedrijfsleven. Zo krijgt een deel van de energie-intensieve industrie te maken met een hogere energiebelasting.
Roekeloze spilzucht
Het is dus zaak dat de formerende partijen verstandig omgaan met de financiën. Vraag is of de vier partijen zich daaraan kunnen houden, gezien PVV, NSC en BBB niet eens het eigen verkiezingsprogramma wilden laten doorrekenen door het Centraal Planbureau.
Zo vormt roekeloze spilzucht de komende jaren een bedreiging voor de toch al gehavende staat van de overheidsfinanciën.